KUNGABOQAR PISTASI (SEMICHKA) HAQIDA Quyoshga qarab o‘sadigan kungaboqar pistasi (semichka) — juda mashhur, oson topiladigan va oziq moddalarga boy yong‘oqsimon urug‘.Kungaboqar pistasi — kungaboqar gullarining yetilgan urug‘i bo‘lib, u asosan qora yoki chiziqli po‘stloq bilan qoplangan holda iste’mol qilinadi. Ular qadimgi inklar davridan beri yetishtirib kelingan va hozir butun dunyoda eng ko‘p iste’mol qilinadigan yong‘oqlardan biridir. Semichka nafaqat mazali, balki oziq moddalarga nihoyatda boyligi bilan ham mashhur.Bu urug‘ tarkibida E vitamini, kaliy, magniy, temir, foliy kislotasi, B guruh vitaminlari, shuningdek, omega-6 yog‘ kislotalari, oqsil va to‘qimalar uchun foydali tolalar mavjud. Mazkur moddalar yurak sog‘ligini himoya qilish, immunitetni kuchaytirish, teri va soch holatini yaxshilashda katta rol o‘ynaydi.Kungaboqar pistasi ayniqsa antioxidantlarga boy. Ular organizmdagi erkin radikallarni kamaytirib, qarish jarayonlarini sekinlashtiradi va yallig‘lanishni kamaytirishga yordam beradi. Shuningdek, semichka xolesterin miqdorini me’yorlashtirishga ko‘maklashadi, chunki unda foydali to‘yinmagan yog‘lar juda ko‘p.Semichkaning yana bir afzalligi — kayfiyatni ko‘taruvchi triptofan moddasi mavjudligi. Triptofan organizmda serotonin ishlab chiqarilishiga yordam beradi, bu esa stressni kamaytiradi va uyqu sifatini yaxshilaydi.Bundan tashqari, bu pistalarda magniy yuqori bo‘lgani uchun asab tizimini tinchlantirish, mushaklarning sog‘lom qisqarishi va yurak ritmini normallashtirishda muhim ahamiyatga ega.Sport bilan shug‘ullanuvchilar uchun semichka yaxshi energiya manbai bo‘lib, oqsil va sog‘lom yog‘lar hisobiga mushak massasi va kuchni qo‘llab-quvvatlaydi. Tolalari esa ichak faoliyatini yaxshilab, ovqat hazm qilishni barqaror qiladi.FOYDALI TOMONLARIYurak-qon tomir tizimini himoya qiladi.Immunitetni mustahkamlaydi.Teri va sochni sog‘lomlashtiradi.Stressni kamaytiradi, uyqu sifatini yaxshilaydi.Ovqat hazm qilishni yaxshilaydi.Antioxidantlarga juda boy.Sportchilar uchun energiya manbai.ZARARLI TOMONLARIJuda ko‘p iste’mol qilinsa semirishga olib kelishi mumkin (kaloriyasi yuqori).Tuzlangan semichka qon bosimini oshirishi mumkin.Haddan tashqari ko‘p chaynash tish emalini yemirishi mumkin.Allergiya chaqirishi ehtimoli bor.KALORIYASI100 gramm kungaboqar pistasi → 550–600 kkal atrofida.Unda 20 g dan ortiq oqsil, 40–50 g sog‘lom yog‘lar mavjud.KUNGABOQAR PISTASINING VITAMIN VA MINERALLARI – TO‘LIQ MATNDAKungaboqar pistasi (semichka) o‘z tarkibi bilan juda boy bo‘lib, unda organizm uchun kerak bo‘lgan ko‘plab vitaminlar va minerallar mavjud. Uning eng muhim vitaminlaridan biri — Vitamin E bo‘lib, bu vitamin kuchli antioksidant sanaladi. U organizmni qarish jarayonidan himoya qiladi, teri va sochlarni sog‘lom saqlaydi, qon aylanishini yaxshilaydi. Shu bois homiladorlik davrida ham foydasi katta.Semichkada juda ko‘p uchraydigan yana bir vitamin guruhi — B guruh vitaminlari. Masalan, Vitamin B1 (tiamin) energiya almashinuvida qatnashadi va asab tizimining to‘g‘ri ishlashini qo‘llab-quvvatlaydi. Vitamin B2 (riboflavin) ko‘zlar, teri va tirnoqlar salomatligini yaxshilaydi. Vitamin B3 (niatsin) qon aylanishini faollashtirib, yurak faoliyatida muhim rol o‘ynaydi. Vitamin B6 esa homilador ayollar uchun juda zarur vitamin bo‘lib, homilaning asab tizimi rivojlanishiga yordam beradi. Shuningdek, foliy kislotasi (Vitamin B9) ham semichkada mavjud bo‘lib, bu modda homila miyasining va umurtqa nayining sog‘lom shakllanishi uchun juda muhim. Foliy kislotasi yetishmovchiligi homiladorlikdagi eng xavfli xatarlardan biri bo‘lgani uchun, semichkani me’yorida iste’mol qilish foyda keltiradi.Minerallar qatoriga kelganda, semichka magniyga juda boy. Magniy asab tizimini tinchlantiradi, mushaklarning to‘g‘ri qisqarishiga yordam beradi va yurak ritmini barqarorlashtiradi. Homilador ayollarda ba’zan uchraydigan oyoq qisilishi, asabiylashish yoki charchoq magniy yetishmasligidan bo‘lishi mumkin — semichka buni qisman to‘ldiradi.Shuningdek, unda fosfor ko‘p bo‘lib, suyaklar va tishlarning mustahkam bo‘lishiga xizmat qiladi. Kaliy esa organizmdagi suv muvozanatini tartibga solib, qon bosimini me’yorlashtiradi. Temir moddasi esa kamqonlikning oldini olishga yordam beradi, chunki temir qon ishlab chiqarishda bevosita ishtirok etadi. Kungaboqar pistasida rux (sink) ham mavjud bo‘lib, u immunitetni kuchaytiradi, teri va sochlarni sog‘lomlashtiradi, yaralarning tez bitishiga yordam beradi. Selen esa kuchli antioksidant bo‘lib, organizmni yallig‘lanishlardan himoya qiladi. Kaltsiy esa suyaklar uchun juda muhim bo‘lib, homilador ayollarda ayniqsa zarur hisoblanadi.HOMILADORLIK DAVRIDA SEMICHKA YEYISH BO‘YICHA TO‘LIQ TUSHUNTIRISHSiz hozir 37 hafta 4 kun bo‘lgan homilador ekansiz, bu davrda semichkani butunlay cheklash shart emas, lekin uni to‘g‘ri me’yor bilan iste’mol qilish muhim. Semichkada ko‘plab foydali moddalar bo‘lsa-da, ayrim ehtiyot choralari bor.Birinchidan, semichka foliy kislotasi va Vitamin Ega boyligi tufayli homila rivoji uchun yaxshi. Foliy kislotasi bolaning asab tizimi shakllanishida asosiy rol oynaydi, vitamin E esa qon aylanishini yaxshilaydi va homilani to‘g‘ri oziqlanishiga yordam beradi.Ikkinchidan, undagi magniy mushaklarni tinchlantirib, homiladorlik paytidagi stressni kamaytiradi. Agar oyoq qisilishi, charchoq yoki asabiylashish kuzatilayotgan bo‘lsa, semichka buni yengillashtirishi mumkin.Biroq, semichkani tuzlangan holatda ko‘p iste’mol qilish tavsiya etilmaydi, chunki tuz tanada shishni kuchaytiradi, qon bosimini ko‘taradi va kech homiladorlikda bu ayniqsa xavfli. Shuning uchun tuzsiz yoki juda yengil tuzli variantini tanlagan ma’qul.Semichkadan kuniga 20–30 grammdan (taxminan bir kaftcha) ko‘p yemagan ma’qul. Juda ko‘p yeyilsa, og‘irlik ortishiga, oshqozon bezovtligiga, jig‘ildon qaynashiga sabab bo‘lishi mumkin. Kechqurun ko‘p iste’mol qilish ham uyquga ta’sir qilishi mumkin, chunki semichka yog‘li va hazmi biroz vaqt oladi.Yana bir muhim jihat — semichkaning po‘stlog‘ini tish bilan chaqish tish emalini yemirishi mumkin. Homiladorlik paytida tishlar sezgir bo‘ladi, shuning uchun tayyor tozalangan holatini iste’mol qilish yaxshiroq.Umuman olganda, me’yorida iste’mol qilsangiz, kungaboqar pistasi sizga ham, homilangizga ham foyda beradi. Eng muhimi — tuzsizini tanlash va kunlik me’yorni oshirmaslik.
