Tuzlangan karamning xususiyatlari
Tuzlangan karam haqida
Tuzlangan karam — bu yangi karamni tuz bilan aralashtirib, tabiiy fermentatsiya (achish) jarayoni orqali tayyorlanadigan qadimiy va juda foydali oziq-ovqat mahsulotidir. Fermentatsiya jarayonida karamdagi tabiiy shakarlar sut kislotasi bakteriyalari yordamida parchalab, sut kislotasiga aylanadi va aynan shu jarayon karamni uzoq vaqt saqlanadigan, o‘ziga xos nordon ta’mli, probiotiklarga boy mahsulotga aylantiradi. Tuzlangan karamning foydasi ko‘p bo‘lib, u ovqat hazm qilish, immunitet, yurak-tomir tizimi, teri, suyaklar va asab tizimi uchun juda muhim hisoblanadi. Unda A, C, K vitaminlari, temir, kalsiy, magniy, kaliy, tolalar va foydali bakteriyalar ko‘p bo‘lgani uchun uni muntazam iste’mol qilish sog‘liqni mustahkamlaydi.
Tuzlangan karam oshqozon-ichak tizimini yaxshilaydi, chunki fermentatsiya jarayonida hosil bo‘ladigan probiotik bakteriyalar ichak florasini boyitadi, yallig‘lanishni kamaytiradi, gaz va og‘ir hazm bo‘lishni oldini oladi. C vitamini juda yuqori bo‘lgani uchun immunitetni ko‘taradi, shamollashdan tezroq tuzalishga yordam beradi. Karamdagi K vitamini suyak to‘qimalarini mustahkamlaydi, qonda ivish tizimini qo‘llab-quvvatlaydi. Kaliyning yuqoriligi yurak faoliyatini tartibga soladi, qon bosimini me’yorda ushlashga yordam beradi.
Tuzlangan karamning yana bir afzalligi — u tabiiy antioksidantlarga boy. Bu moddalarning vazifasi tanadagi erkin radikallarni zararsizlantirish, yallig‘lanishni kamaytirish va qarishni sekinlashtirishdan iborat. Shuningdek, u vazn tashlashga yordam beradi, chunki o‘zi kaloriyasi juda past, lekin tolasi ko‘p bo‘lib, to‘qlik hissini beradi. Qon shakarini barqarorlashtirishi tufayli diabetga moyillikni kamaytiradi, ichaklardagi zararli bakteriyalarni kamaytirib, foydalilarini ko‘paytiradi.
Tuzlangan karamda fermentatsiya tufayli hosil bo‘ladigan moddalar jigarni tozalash jarayonlariga yordam beradi. Uning tarkibidagi glukozinolatlar saraton hujayralarining rivojlanishini sekinlashtirishi bo‘yicha ilmiy tadqiqotlarda e’tirof etilgan. Teriga ham foydasi katta: probiotiklar teridagi yallig‘lanishni kamaytiradi, akne va dermatitlarni yengillashtiradi. Shuningdek, u qonni tozalab, metabolizmni yaxshilaydi.
Tuzlangan karamni uzoq saqlash mumkin bo‘lib, sovuq xonada o‘z xususiyatlarini yo‘qotmaydi. Uni salat, sho‘rva, go‘shtli ovqatlar, sendvich yoki garnir sifatida iste’mol qilish mumkin. Tayyorlashda faqat karam va tuz ishlatilgani uchun u juda ekologik sof mahsulot hisoblanadi. Ammo uni ko‘p yeyish ayrim odamlarda gaz to‘planishi yoki oshqozon noqulayligi berishi mumkin, shuning uchun asta-sekin ratsionga kiritish tavsiya etiladi.
Tuzlangan karamning foydalari
1. Ovqat hazm qilishni yaxshilaydi
Tuzlangan karam probiotiklarga boy bo‘lgani uchun ichak devorlarini mustahkamlaydi, foydali bakteriyalarni ko‘paytiradi, zararli bakteriyalarni kamaytiradi va ovqatning yaxshi hazm bo‘lishiga yordam beradi.2. Ich qotishni bartaraf etadi
Tolalari ko‘p, shuning uchun ichakni tozalab, ich qotishini yumshatadi va hojatni muntazam qiladi.3. Immunitetni kuchaytiradi
C vitamini juda yuqori bo‘lganligi sababli shamollash, viruslar va infeksiyalarga qarshi tabiiy himoya yaratadi.4. Qon bosimini me’yorga keltiradi
Kaliy yurak mushaklarini qo‘llab-quvvatlaydi, tomirlarni kengaytiradi va bosimning keskin ko‘tarilishidan saqlaydi.5. Vazn tashlashga yordam beradi
Kaloriyasi past, tolasi ko‘p, oshqozonni tez to‘ldiradi. Fermentlangan mahsulotlar metabolizmni tezlashtiradi.6. Qon shakarini barqarorlashtiradi
Glikemik indeksi juda past. Diabetga moyillikni kamaytiradi, insulin qarshiligini tushiradi.7. Yurak-tomir tizimi uchun foydali
K vitamini qon ivishini me’yorda ushlaydi, yallig‘lanishni kamaytiradi va yurak kasalliklarining oldini oladi.8. Saraton xavfini kamaytiradi
Karam tarkibidagi glukozinolatlar va antioksidantlar hujayralarning shikastlanishini oldini oladi, o‘sma hujayralarining ko‘payishini sekinlashtiradi.9. Teriga foydali
Probiotiklar teridagi yallig‘lanishni kamaytiradi, akne, qizarish va dermatitni yengillashtiradi. Qon tozalanishi tufayli teri tiniqlashadi.10. Tana zaharlarini chiqaradi
Fermentatsiya jarayonida hosil bo‘ladigan moddalar jigarni qo‘llab-quvvatlaydi va toksinlarni chiqarishni tezlashtiradi.11. Stressni kamaytiradi
Ichakdagi bakteriyalar asab tizimi bilan bog‘liq. Probiotiklar stressni, xavotirni, uyqusizlikni yengillashtiradi.12. Suyaklarni mustahkamlaydi
K vitamini + kalsiy birga suyak zichligini oshiradi, suyak sinishidan himoya qiladi.13. Qonda xolesterinni kamaytiradi
Fermentlangan mahsulotlar yomon xolesterinni pasaytirishi bilan mashhur.14. Oshqozon yallig‘lanishini kamaytiradi
Tabiiy kislotalar oshqozon devorlarini mustahkamlaydi va zararli bakteriyalarni yo‘q qiladi.15. Uzoq muddat saqlanadi
Vitaminlari buzilmaydi, sovuq xonada bir necha oy turadi — qishda vitamin yetishmovchiligini yo‘qotadi.16. Temir yetishmovchiligida foydali
Temirning so‘rilishini kuchaytiradi, kamqonlikning oldini oladi.
❗ Tuzlangan karamning zararli tomonlari
1. Oshqozoni sezgir odamlarda noqulaylik beradi
Nordongina ta’m va tabiiy kislotalar gastrit, oshqozon yarasi bo‘lgan odamlarda achishish, og‘riq, ko‘ngil aynishini keltirishi mumkin.2. Qorinni dam qiladi
Gaz hosil bo‘lishi ko‘payishi mumkin, ayniqsa ko‘p yeganda yoki organizm probiotiklarga o‘rgangan bo‘lmasa.3. Tuz miqdori yuqori
Ko‘p iste’mol qilinganda:Qon bosimini ko‘tarishi mumkin
Buyraklarga yuk tushiradi
Shish paydo qilishi mumkin
4. Homiladorlarda ko‘p yesа nordonlikni oshiradi
Qayt qilishni kuchaytirishi, oshqozonda og‘irlik berishi mumkin (lekin oz miqdorda yeyish zarar qilmaydi).5. Alergiya yoki intolerans bo‘lishi mumkin
Fermentlangan mahsulotlarga sezgir odamlarda:To‘sh siqilishi
Terida qichishish
Qorin og‘riq
kabi belgilar paydo bo‘lishi mumkin.
6. Hazm tizimini haddan tashqari faollashtiradi
Ich ketishiga sabab bo‘lishi mumkin, ayniqsa ko‘p yeganda.7. Oshqozon kislotasini oshiradi
Reflyuks (qaytish), ko‘krak qisish, og‘izda nordon ta’m paydo qiladi.8. Buyrak kasalligi bo‘lganlarga tavsiya etilmaydi
Tuzli bo‘lgani uchun buyrak yallig‘lanishlarini kuchaytirishi mumkin.
Tuzlangan karamning tarkibi
Tuzlangan karam fermentatsiya jarayonida nafaqat o‘z tarkibini boyitadi, balki yangi karamga nisbatan ko‘proq vitamin va probiotiklar hosil qiladi. Quyida uning asosiy tarkiblari keltirilgan:
1. Vitaminlar:
C vitamini — immunitetni mustahkamlaydi, antioksidant hisoblanadi, temirning so‘rilishini oshiradi.K vitamini — suyaklar mustahkamligi va qon ivishini ta’minlaydi.
A vitamini — ko‘rish qobiliyati va teri salomatligi uchun muhim.
B guruhi vitaminlari (B1, B2, B3, B6, B9) — asab tizimi, qon aylanishi, energiya almashinuvi uchun zarur.
U vitamini (kamyob vitamin) — oshqozon yarasini yengillashtiruvchi xususiyatga ega.
2. Minerallar:
Kaliy — yurak ritmini tartibga soladi, qon bosimini pasaytiradi.Kalsiy — suyaklar mustahkamligi uchun juda muhim.
Magniy — asab tizimini tinchlantiradi, mushaklar faoliyatini yaxshilaydi.
Temir — kamqonlikka qarshi.
Fosfor — suyak va tishlarni mustahkamlaydi.
Rux (Zink) — teri, soch va immunitet uchun foydali.
3. Probiotik bakteriyalar
Fermentatsiya jarayonida:Lactobacillus plantarum
Lactobacillus brevis
Leuconostoc mesenteroides
kabi foydali bakteriyalar hosil bo‘ladi. Ular ichak florasini tiklaydi, hazmni yaxshilaydi, immunitetni kuchaytiradi.
4. Tolalar
Karamning 80–90% tolasi saqlanib qoladi. Bu:ich qotishni bartaraf etadi
ichaklarni tozalaydi
to‘qlik hissini beradi
qon shakarini nazorat qiladi
5. Sut kislotasi
Fermentatsiya paytida hosil bo‘ladigan sut kislotasi:zararli bakteriyalarni yo‘q qiladi
ichak mikroflorasini balanslaydi
hazmni tezlashtiradi
yallig‘lanishni kamaytiradi
6. Antioksidantlar
PolifenollarFlavonoidlar
Ular erkin radikallardan himoya qiladi, qarishni sekinlashtiradi, yurak va hujayralarni mustahkamlaydi.
Tuzlangan karamning kaloriyasi
100 gramm tuzlangan karamning kaloriya miqdori juda past:
100 g tuzlangan karam = 19–25 kcal
Kaloriya miqdori juda past bo‘lgani uchun vazn tashlashga mos oziq-ovqat hisoblanadi.
Makronutriyentlar (100 grammda):
Oqsil: 0.9 – 1.3 g
Yog‘: 0.1 g
Uglevod: 4 – 5 g
Tolalar: 2.5 – 3 g
Natriy (tuz) miqdori:
400 – 700 mg (tuzlanganligiga qarab o‘zgaradi)
Bu biroz yuqori, shuning uchun ko‘p tug‘ib yubormaslik kerak.
