TavsiyalarMana, oylarning shohi-ramazon oyi ham kirib keldi. So'nggi yillardagi yashash sharoitimiz, taomlanish tarzimiz ancha o'zgarib, rivojlanib qolgani tayin. Ushbu maqolada ro'za tutish mobaynida sog'liqqa ta'sir ko'rsatuvchi ayrim xatolar, xususan noto'g'ri ovqatlanish haqida gap boradi.Ramazon oyida sog‘lom va to‘g‘ri ovqatlanish nafaqat kun davomida quvvat saqlashga, balki umumiy salomatlikni ham yaxshilashga yordam beradiRamazon oyiga tayyorgarlikRamazonga 10 kun qolgan vaqtda 3-4 kun oralatib ro'za tutib, organizmimizni shunga tayyorlab olishimiz lozim, shundagina ro'zaning dastlabki kunlaridan qiynalmay o'tib olamiz. Parhezshunoslar organizmni har qanday ochlik va parhezga tayyorlagani kabi, ramazongacha biz ham dushanba va payshanba kunlari ro'za tutib tayyorgarlik ko'zib olishimiz lozim.Ramazon ro‘zasini tutishdan 2-3 kun avval oshqozonda kislotaviylikni oshiruvchi mahsulotlarni cheklashimiz hamda to‘yib ovqatlanishdan o‘zimizni saqlashimiz lozim. Ayrimlar «ertadan ro‘za», deya bir-ikki kun haddan ziyod ko‘p va kuchli ovqatlanib olishadi va bu jarayon ro‘zaning ilk kunlarida qiynalishlariga sabab bo‘lishi mumkin. Chunki ichki a'zolar yana shuncha ovqat yeyishingizni kutib, tayyor turadi.Ro‘za tutaman degan odam, avvalo, ishonch bilan boshlashi kerak. Och yurishga chiday olishingizga ishonsangizgina butun ichki organlaringiz ertalabdan kechgacha yemaslik holatini tushunib, shu sharoitga mos faoliyat yuritadi. Sizning ishonchingiz butun ichki a'zolarga shomgacha och yurishga signaldir. Ishonchli kuchliligi esa niyatga bog‘liq.Saharlik (og'iz yopish) vaqtida:- Suvni ko'proq iching (2-3 stakan)- Murakkab uglevodli mahsulotlarni tanlang (masalan: yormalar, bug'doy non)- Oqsilga boy mahsulotlar (tuxum, go'sht, baliq)- Yog'li va shirin taomlardan kamroq isting'mol qiling- Mevalar va sabzavotlar bilan boyitingIftorlik (og'iz ochish) vaqtida:- Avval 1-2 dona xurmo va suv bilan boshlang- Sekin-asta yengil sho'rva yoki suyuq taom- 15-20 daqiqa tanaffusdan so'ng asosiy taom- Hazm qilish oson bo'lgan taomlarni tanlang- Juda ko'p miqdorda ovqat yemaslik kerakUmumiy tavsiyalar:- Kundalik suv me'yorini (2-2.5 litr) saqlashga harakat qiling- Gazli va shakarli ichimliklardan saqlaning- Juda sho'r, achchiq va yog'li taomlardan cheklaning- Vitaminlarga boy mahsulotlarni ko'proq iste'mol qiling- Ovqatlanish orasida 3-4 soat tanaffus qilingShuni yodda tutingki, Ramazon - bu nafaqat ovqatdan tiyilish, balki ruhiy poklanish va ibodatni kuchaytirish oyidir.Ramazon oyida sog'liqni saqlash uchun qo'shimcha muhim maslahatlar:Foydali mahsulotlar:- Yong'oq va quruq mevalar (bodom, yong'oq, mayiz) - energiya beradi- Qatiq va sut mahsulotlari - oson hazm bo'ladi- Ko'k choy - suvsizlanishni oldini oladi- Avokado, banan - mineral moddalar va vitaminlarga boy- Baliq - yengil oqsil manbaiSaharlikda quyidagilardan saqlaning:- Qovurilgan taomlar- Pishloq va kolbasa mahsulotlari- Ko'p miqdordagi qahva- Tuzli va konservalangan mahsulotlar- Fast-food turdagi taomlarIftorlikda e'tibor bering:- Birinchi navbatda organizm suv balansini tiklang- Ovqatni shoshilmay, yaxshilab chaynab yeng- Taomlar orasida tanaffus qiling- Salat va ko'katlarni ko'proq iste'mol qiling- Shomdan keyin engil tushlik qilingJismoniy faollik bo'yicha:- Og'ir jismoniy mashqlardan saqlaning- Yengil sayr qilish foydali- Namozdan oldin va keyin yengil badantarbiya- Ko'p dam oling va uyqu tartibiga rioya qiling- Tushdan keyin 15-20 daqiqa dam olish tavsiya etiladiKayfiyatni boshqarish:- Asabiylashishdan saqlaning- Ijobiy fikrlang- Oila davrasida ovqatlaning- Ibodatni muntazam bajo keltiring- Boshqalarga yordam beringBu tavsiyalarga amal qilish orqali Ramazon oyini sog'lom va mazmunli o'tkazishingiz mumkin.Zararli odatlarSaharlikda me'yoridan ortiq va tartibsiz ovqatlanib bo‘kib olish o‘ta noto‘g‘riligini unutmang. Bu yomon odat, oshqozonda muammolar keltirishi bilan birgalikda aksincha kun davomida och va chanqab yurishingizga ham sabab bo‘lishi mumkin. Ortiqcha vaznga ega odamlar saharlikda nomiga mevalardan yeb olib, suvdan to‘yib olishsa, shuning o‘zi kun davomida yengil yurishlariga yetarli, deb o‘ylayman.Saharlikda yaxshi ovqatlanib turib, shartta cho‘zilib yotish judayam zararli. Bu holat oshqozon-ichaklarimizning ish faoliyatini buzib, kun davomida behol yurish yoki shu bilan oshqozonda muammolar keltirib chiqarib, qiynalib qolishimizga sabab bo‘lishi mumkin.Og‘iz ochganda yaxdek ichimlik bilan chanqoqni bosish zararli odat, deb bilaman. Kun davomida oshqozon va ichki a'zolar o‘zini o‘zi davolash bilan band bo‘ladi va ichki harorat issiq turgan paytda muzdek ichimlikni ichish bu xuddi qizib turgan yog‘ga suv sachratishdek gap. Bu naqafat ro‘zaning shifobaxshlik xususiyatini pasaytiradi, balki iftorlikda yegan ovqatimizning tez hazm bo‘lishiga ham to‘sqinlik qiladi.Og‘iz ochgan paytda juda ham ko‘p suv ichish odati ham ishtahani bo‘g‘ib qo‘yadi. Natijada, yaxshi ovqatlanolmay qolasiz yoki majburan ovqatlanish natijasida ertalabgacha oshqozon damlab, yegan narsangiz hazm bo‘lmasdan qiynalib yurasiz.Ovqat payti meva, shirinliklar, tort, shokolad, gazlangan ichimliklar qo‘shib iste'mol qilish mumkin emas. Bular birga aralashsa, hazm jarayonini sekinlashtirib, bizni qiynab qo‘yadi.Ro‘zaning yanada shifobaxsh bo‘lishini va Ramazonda tetik yurishni istasangiz, albatta, faqat tabiiy yeguliklar va ichimliklar bilan taomlanishni tavsiya qilaman. Faqat tabiiy! Bunda har xil turdagi mahsulotlarni qo‘shib iste'mol qilmaslikka e'tibor qaratish lozim. «100 yil ortga qaytamiz» tartibiga rioya qilib, oziq-ovqatlarni tanlash tavsiya qilinadi.Non har doim dasturxonimizda bor va bo‘ladi, imkon qadar uning margarin va boshqa chetdan kelayotgan yog‘lardan tayyorlanganini iste'mol qilmaslikni tavsiya qilaman. Chunki u zararli non hisoblanadi. O‘zimizning saryog‘da tayyorlangan yoki parhezbop nonlar iste'mol qilish tavsiya qilinadi.Yana bir zararli odat — konditsionerni juda ham salqin qilib olish hisoblanadi: shamollab qolish mumkin. Qolaversa, issiq havoda chiniqishni o‘zi inson organizmi uchun koni foydadir.Ramazon oyida to'g'ri ovqatlanish bo'yicha asosiy xulosalar:Saharlik va iftorlik - kunning eng muhim ovqatlanish vaqtlari bo'lib, ularga alohida e'tibor qaratish lozim. Saharlikda to'yimli, lekin hazm qilish oson taomlarni tanlash, ko'proq suv ichish muhim. Iftorlikni esa xurmo va suv bilan boshlash, keyin sekin-asta asosiy taomga o'tish tavsiya etiladi.Sog'liq uchun eng muhimi - suv balansi va vitaminlarga boy ovqatlanish. Kun davomida kamida 2-2.5 litr suyuqlik qabul qilish, meva-sabzavotlar, yong'oq va quruq mevalarni iste'mol qilish kerak. Shu bilan birga, gazli ichimliklar, qovurilgan, o'ta yog'li va tuzli taomlardan saqlanish lozim.Ramazon - bu nafaqat ovqatdan tiyilish, balki ruhiy va jismoniy poklanish oyidir. Shuning uchun to'g'ri ovqatlanish bilan birga, yengil jismoniy faollik, ijobiy kayfiyat va ibodat muhimdir. Bu tavsiyalarga rioya qilish orqali Ramazon oyini sog'lom va mazmunli o'tkazish mumkin.
Semiz o'tSemiz o't (Xanthium strumarium) – bu tibbiy maqsadlarda ishlatiladigan o‘simliklardan biridir. O‘simlik ko‘pincha an'anaviy tibbiyotda qo‘llaniladi va uning foydali xususiyatlari turli kasalliklarni davolashda yordam beradi. Quyida semiz o'tning barcha foydali xususiyatlari haqida batafsil ma'lumot keltirilgan:1. Yallig‘lanishga qarshi ta'sir:Semiz o't o‘zining yallig‘lanishga qarshi xususiyatlari bilan tanilgan. U artrit, bo‘g‘imlardagi og‘riqlar, bosh og‘rig‘i, va boshqa yallig‘lanishli kasalliklarda foydalidir. Semiz o'tdan tayyorlangan ekstraktlar yallig‘lanishlarni kamaytiradi va og‘riqni engillashtiradi.2. Antibakterial va antiviral ta'sir:Semiz o'tning tarkibida antibakterial va antiviral xususiyatlarga ega moddalar mavjud. Bu xususiyatlar o‘simlikni infektsiyalarni davolashda, masalan, bakterial va virusli kasalliklar (masalan, sovuq urish, gripp)ni davolashda samarali qiladi.3. Immun tizimini mustahkamlash:Semiz o't organizmni kuchaytiradi va immun tizimini mustahkamlaydi. U tananing tashqi infeksiyalarga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi va umumiy sog‘liqni yaxshilaydi.4. Tozalovchi va detoksifikatsiya xususiyatlari:Semiz o't ichaklar va boshqa ichki organlarni tozalashda yordam beradi. U organizmdan toksinlarni chiqarib tashlashga yordam beradi va tana detoxifikatsiyasini yaxshilaydi. Shu bilan birga, bu jigar va buyraklarni samarali tozalashga yordam beradi.5. Teri salomatligi:Semiz o't teri uchun ham foydalidir. Uning tarkibidagi antioksidantlar terini tozalash, yangilanishni ta'minlash va teridagi yallig‘lanishlarni kamaytirish imkonini beradi. U dermatologik muammolar, masalan, ekzema va yallig‘lanishga qarshi ishlatilishi mumkin.6. Nerv tizimi salomatligi:Semiz o'tning asab tizimiga ta'siri bor. U asab tizimini tinchlantiradi, stressni kamaytiradi va uyqusizlikni davolashda yordam beradi. Bu o‘simlikning qo‘llanishi asab tizimining umumiy holatini yaxshilashga yordam beradi.7. Bo‘g‘im va mushak og‘riqlarini kamaytirish:Semiz o'tning yallig‘lanishga qarshi va og‘riqni kamaytiruvchi ta'siri bo‘g‘imlardagi og‘riqlar va mushaklardagi spazmlar uchun samarali bo‘lishi mumkin. U masalan, reumatizm va artrit kabi kasalliklarni davolashda ishlatiladi.8. Giyohvandlikdan qutulish:Semiz o't ba'zi an'anaviy tabobatda giyohvandlikni davolashda qo‘llaniladi. Bu o‘simlik, ayniqsa, narkotik moddalar va alkogolga bo‘lgan odatni kamaytirishda yordam beradi.9. Yurak va qon tomir tizimi salomatligi:Semiz o't yurak va qon tomir tizimini qo‘llab-quvvatlashda yordam beradi. U qon aylanishini yaxshilaydi, yurak ritmini tartibga soladi va qon bosimini normallashtiradi.10. Astma va nafas olish tizimi kasalliklarini davolash:Semiz o't nafas olish tizimi uchun foydalidir. U astma, bronxit, yo‘tal va nafas qisilishi kabi kasalliklar bilan kurashishda ishlatiladi. O‘simlik nafas yo‘llarini kengaytirib, havo oqimini yaxshilashga yordam beradi.11. Xolesterolni pasaytirish:Semiz o't xolesterin miqdorini pasaytirishga yordam beradi. U qon tomirlaridagi yallig‘lanishni kamaytiradi va qon tomirlarini tozalaydi, shu bilan birga yurak xastaligi xavfini kamaytiradi.12. Ovqat hazm qilishni yaxshilash:Semiz o't ovqat hazm qilish tizimiga yordam beradi. U oshqozon va ichak tizimining faoliyatini yaxshilaydi, gaz va shishishni kamaytiradi, ichaklarni tozalaydi va hazmni yaxshilaydi.13. Damar va qon aylanishini yaxshilash:Semiz o't qon aylanishini yaxshilaydi, qon tomirlarining kengayishiga yordam beradi va qon bosimini normallashtiradi. Bu, ayniqsa, yurak kasalliklarining oldini olishda foydalidir.Zararli xususiyatlari1. Toksik ta'sir:Semiz o'tning barcha qismlari, xususan uning urug'lari va barglari, odamlar uchun toksik bo‘lishi mumkin. O‘simlikda toksik moddalarning mavjudligi sababli, uni noto‘g‘ri ishlatish sog‘liqka zarar yetkazishi mumkin. Semiz o'tni uzoq muddat davomida yoki yuqori dozalarda iste'mol qilish oziq-ovqat zaharlanishiga olib kelishi mumkin.2. Allergik reaktsiyalar:Semiz o'tdan foydalanish ba'zi odamlar uchun allergik reaktsiyalarni keltirib chiqarishi mumkin. O‘simlikdan tayyorlangan mahsulotlar, ayniqsa, uning changi yoki ekstraktlari, terida toshmalar, qichishish yoki nafas olishda qiyinchiliklar yuzaga kelishiga sabab bo‘lishi mumkin.3. Homiladorlik va emizish:Semiz o'tni homiladorlik va emizish davrida ishlatish tavsiya etilmaydi, chunki uning ba'zi moddalari homila va emizuvchi ona uchun zararli bo‘lishi mumkin. Shuningdek, u homiladorlik paytida uterin kontraktsiyalarni kuchaytirishi mumkin, bu esa homiladorlikning xavfli oqibatlarini keltirib chiqarishi mumkin.4. Oshqozon va ichak tizimi bilan bog‘liq muammolar:Semiz o'tni haddan tashqari ko‘p miqdorda iste'mol qilish oshqozon va ichak tizimi muammolarini keltirib chiqarishi mumkin, masalan, qusish, diareya, ichakdagi og‘riqlar va oshqozon shishishi. Shuningdek, o‘simlikning yuqori dozalarida ichakni hayajonlantiruvchi ta'sir bo‘lishi mumkin.5. Yuqori dozalarda zarari:Semiz o'tning yuqori dozalarda ishlatilishi zaharlanish belgilari – bosh og‘rig‘i, bosh aylanishi, nafas olishda qiyinchiliklar va yurak urishining tezlashishi kabi holatlarni keltirib chiqarishi mumkin. Bu o‘simlikning toksik moddalaridan birining ta'siri bo‘lishi mumkin.6. O‘simlik bilan ehtiyotkorlik:Semiz o'tni faqat tavsiya etilgan miqdorda va mutaxassis nazorati ostida ishlatish kerak. O‘simlikdan foydalanishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish muhim, ayniqsa, agar mavjud sog‘liq muammolari yoki allergiyalar bo‘lsa.Xulosa:Semiz o't ko‘plab foydali xususiyatlarga ega bo‘lgan o‘simlik bo‘lib, u yallig‘lanishlarni kamaytirish, immun tizimini mustahkamlash, detoksifikatsiya qilish, teri muammolarini davolash va nafas olish tizimini yaxshilashda qo‘llaniladi. Bundan tashqari, u yurak, qon tomir tizimi, asab tizimi va oshqozon-ichak tizimining salomatligini qo‘llab-quvvatlaydi. Ammo shuvoqni ishlatishdan oldin mutaxassis bilan maslahatlashish muhim, chunki ba'zi odamlar uchun allergik reaktsiyalar yoki boshqa noqulayliklar yuzaga kelishi mumkin.
NoxatYuqori sifatli o‘simlik oqsili va kletchatkaning koni sanalgan no‘xat hazm jarayonini yaxshilab, uzoq vaqt davomida qorinning to‘q bo‘lishini ta’minlaydi. Ortiqcha ovqatlanishning oldini olgani hisobiga vazn ortishi kuzatilmaydi. A, C va E vitaminlarining koni sanalgan ushbu mahsulot teri ahvolidan tortib immun tizimigacha ijobiy ta’sir qiladi. Tabiiy antioksidant sifatida ma’lum bo‘lgan ushbu vitaminlar organizm hujayralarini zararli radikallardan himoya qiladi. Yallig‘lanishning oldini olib, qarish jarayonini sekinlashtiradi. A va E vitaminlari yog‘da eruvchan hisoblanadi, bu esa ularning singishi uchun yog‘lar kerakligini bildiradi. No‘xatda foydali yog‘lar kamligi sabab vitaminlarning singishi oson bo‘ladi.Foydali xususiyatlari1. Oziqlanish tarkibi:Oqsillar: Noxat oqsilga boy, shu sababli o‘simliklar uchun ajoyib oqsil manbai hisoblanadi. Ular mushaklarni tiklashda va umumiy tana faoliyatida yordam beradi.Uglevodlar: Noxat yuqori miqdorda uglevodlarga (kraxmal va shakarlarga) ega, bu esa uni energiya manbai qiladi.Kletchatka (tolalar): Noxatda ko‘p miqdorda kletchatka (tolalar) mavjud bo‘lib, bu ichak faoliyatini yaxshilaydi va hazm qilishni osonlashtiradi.Vitaminlar va minerallar: Noxat A, C, B1, B6, B9 vitaminlariga, shuningdek, temir, kaliy, magniy, fosfor, kalsiy kabi minerallarga boy. Bu tarkiblar yurak va qon tomir tizimi, asab tizimi va umumiy salomatlik uchun foydalidir.2. Sog‘liq uchun foydalari:Yurak salomatligini qo‘llab-quvvatlash: Noxat tarkibidagi toza tolalar va kaliyning yuqori miqdori qon bosimini pasaytirishga yordam beradi, yurak xastaligi xavfini kamaytiradi. Kaliy yurakning normal ishlashini saqlashda muhim rol o‘ynaydi.Qon shakarini boshqarish: Noxatdagi uglevodlar past glysemik indeksga ega, bu esa qondagi shakarni sekin-asta oshiradi. Bu xususiyat uni diabetni nazorat qilishda yordam beradi, ayniqsa, 2-tip diabetga chalinganlar uchun foydalidir.Semirishni oldini olish va vaznni nazorat qilish: Noxat yuqori kletchatka va oqsilga boy bo‘lib, uzoq vaqt davomida to‘qlik hissini saqlashga yordam beradi. Bu esa ortiqcha ovqatlanishdan saqlanishga va vaznni boshqarishga yordam beradi.Ichak tizimini qo‘llab-quvvatlash: Noxatdagi tolalar ichak faoliyatini yaxshilaydi, qabziyatni oldini oladi va ichakni tozalaydi. Kletchatka shuningdek, ichakni mikroflorasini yaxshilaydi va ovqat hazm qilishni osonlashtiradi.Sog‘lom teri va sochlar: Noxat tarkibidagi vitaminlar, ayniqsa, B vitaminlari, terining holatini yaxshilaydi. B6 vitamini teridagi yallig‘lanishlarni kamaytiradi, B9 vitamini esa yangi hujayralar ishlab chiqarishiga yordam beradi.Xolesterin miqdorini pasaytirish: Noxatdagi to‘q tolalar LDL (yomon) xolesterinini pasaytiradi, bu esa yurak va qon tomir sog‘ligini yaxshilashga yordam beradi.Antioxidanlar va yallig‘lanishga qarshi ta'sir: Noxatda mavjud bo‘lgan antioksidantlar (masalan, flavonoidlar) va yallig‘lanishga qarshi birikmalar organizmni erkin radikallardan himoya qiladi va yallig‘lanishni kamaytiradi.3. Noxatning shakllari va ishlatilishi:Iste'mol shakllari: Noxatni pishirilgan holda, qovurilgan yoki suvda qaynatilgan holda iste'mol qilish mumkin. U turli xil taomlar, jumladan, salatlar, sho‘rvalar, pishiriqlar, garnirlar va hatto humus (noxatdan tayyorlanadigan pasta) uchun ishlatiladi.Un sifatida: Noxat unidan, ya'ni "besan"dan ham foydalaniladi, bu un ko‘pincha nonushta uchun yoki o‘simliklar uchun qovurilgan taomlar tayyorlashda ishlatiladi.Noxat yormalari: Yormalar ham ozuqaviy jihatdan boy va sog‘lom ovqatlar tayyorlashda ishlatiladi. Noxat yormalaridan tayyorlanadigan taomlar odatda yengil va to‘yimli bo‘ladi.4. Foydali o‘sish va foydalanish:Keng tarqalganligi: Noxat butun dunyoda, ayniqsa Hindiston, O‘zbekiston, Turkiya, Suriya va boshqa O‘rta Sharq mamlakatlarida keng tarqalgan. Ularning ko‘pchiligi qishloq xo‘jaligida yetishtiriladi va ishlab chiqariladi.O‘simliklar uchun ajoyib manba: Noxat azotga boy va tuproqni boyitishga yordam beradi. Shuning uchun u ekinlarning yonida ekilganida tuproqni yanada unumdor qiladi.Veganal va vegeteriyan dietalarida o‘rin tutadi: Noxat o‘simliklar dietasida oqsil va boshqa ozuqa moddalari manbai sifatida muhim ahamiyatga ega.Zararli xususiyatlari:Gaz va ichak bezovtaliklari: Noxat o‘zida ko‘p miqdorda oligosakcharalar (murakkab uglevodlar) va tolalar saqlaydi, bu esa ba'zi odamlar uchun qorin shishi, gaz va oshqozon-ichak muammolarini keltirib chiqarishi mumkin.Urush qobiliyatini cheklash: Noxat o‘zida fitat kislotalarini saqlaydi, bu esa organizmning minerallarni, xususan, temir va sinkni so‘rishini qiyinlashtirishi mumkin. Biroq, noxatni pishirish yoki qaynatish bu ta'sirni kamaytirishi mumkin.Xulosa:Noxat ozuqaviy jihatdan juda boy, shuningdek, turli kasalliklarni oldini olishda va umumiy salomatlikni yaxshilashda yordam beradi. U yuqori oqsil, to‘lalar, vitaminlar va minerallar manbai bo‘lib, yengil hazm bo‘ladi va turli taomlar uchun mukammal qo‘shimcha hisoblanadi. Ammo ba'zi odamlar uchun noxat gaz va ichak muammolarini keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun uni ehtiyotkorlik bilan iste'mol qilish tavsiya etiladi.
GulkaramGulkaram – bu kuzgi va qishki fasl uchun foydali va salomatlik uchun qimmatli bo‘lgan sabzavotlardan biridir. Gulkaramning turli xususiyatlari, foydalari va qanday ishlatilishi haqida batafsil ma'lumotni quyida keltiraman:1. Oziqlanish tarkibi:Vitaminlar: Gulkaramda vitaminlar (ayniqsa C va K vitaminlari) ko‘p. C vitamini immun tizimini mustahkamlashda yordam beradi, K vitamini esa qonning qoldirilishini (koagulatsiya) boshqaradi va suyak salomatligi uchun foydalidir.Minerallar: Gulkaram kaliy, fosfor, kalsiy va magniy kabi muhim minerallarni o‘z ichiga oladi. Bu minerallar yurak, mushaklar va asab tizimi uchun foydali hisoblanadi.Kletchatka (tolalar): Gulkaramda kletchatka ham mavjud bo‘lib, bu hazm qilish tizimini yaxshilashda, ichak harakatlarini tartibga solishda va organizmni toksinlardan tozalashda yordam beradi.Antioksidantlar: Gulkaramda xlorofill, flavonoidlar va karotenoidlar kabi antioksidantlar mavjud. Ular hujayralarni oksidlanishdan himoya qilib, saraton kasalliklariga qarshi himoya qiladi.2. Sog‘liq uchun foydalari:Immun tizimini kuchaytirish: Gulkaramda mavjud bo‘lgan C vitamini organizmning immun tizimini mustahkamlashga yordam beradi, sovuq urishlar va infeksiyalarga qarshi kurashishda yordam beradi.Yurak va qon tomir salomatligi: Gulkaramda mavjud bo‘lgan kaliy yurakning normal ishlashini qo‘llab-quvvatlaydi va qon bosimini pasaytirishga yordam beradi. Antioksidantlar esa qon tomirlari sog‘ligini saqlaydi.Saraton kasalliklariga qarshi himoya: Gulkaramda krossovotli sabzavotlar oilasiga mansub bo‘lgani uchun, u saraton kasalliklari bilan bog‘liq xavfni kamaytirishi mumkin. Unga kiruvchi sulforafan va boshqa birikmalar saraton hujayralarining o‘sishini to‘xtatishga yordam beradi.O‘tkir yallig‘lanishga qarshi kurashish: Gulkaramda yallig‘lanishga qarshi xususiyatlarga ega moddalar bor, bu esa artrit va boshqa yallig‘lanishli kasalliklar bilan kurashishda foydalidir.Jigarni tozalash va detoks: Gulkaram organizmni toksinlardan tozalashda, shu jumladan jigarni himoya qilishda muhim rol o‘ynaydi. U jigar faoliyatini yaxshilaydi va toksinlarni chiqaradi.Hazm qilishni yaxshilash: Gulkaramning tolasi ichaklarni yaxshilashga yordam beradi va qorin shishishini oldini oladi. Shuningdek, u ichak harakatlarini tartibga soladi.3. Og‘irlikni boshqarish:Gulkaram kaloriyasi past va to‘yimli bo‘lganligi sababli, u vaznni nazorat qilishda foydalidir. Shuningdek, u to‘qlik hissini yaratadi, bu esa ortiqcha ovqatlanishning oldini olishga yordam beradi.4. Teri salomatligi:Gulkaramda A vitamini va antioksidantlar mavjud bo‘lib, ular teri salomatligini qo‘llab-quvvatlaydi, terini yangilashda va yoshartirishda yordam beradi. Shuningdek, C vitamini terining sog‘lom va porloq bo‘lishini ta'minlaydi.5. Qon shakarini nazorat qilish:Gulkaramda past glysemik indeks mavjud bo‘lib, bu uning qondagi shakarni oshirmasligini anglatadi. Shuningdek, u insulin sezgirligini yaxshilashga yordam beradi.6. Yog‘ yo‘qotish va metabolizmni tezlashtirish:Gulkaramning past kaloriyali va tolaga boy bo‘lishi, shu bilan birga metabolizmni tezlashtirishi, yog‘ yo‘qotish jarayonini qo‘llab-quvvatlashga yordam beradi.7. Uyquni yaxshilash:Gulkaram tarkibidagi magniy va boshqa minerallar uyqu sifatini yaxshilashga yordam beradi. Magniy asab tizimini tinchlantiradi va uyquni yaxshilaydi.8. Xushbo‘ylik va lazzat:Gulkaramning o‘ziga xos lazzati va xushbo‘y hidiga ega bo‘lib, u turli xil taomlarda ishlatiladi, masalan, salatlar, sho'rvalar, pishiriqlar, garnirlar va boshqa ovqatlar.9. Gulkaramning noqulayliklari:Gaz hosil qilish: Gulkaram ba'zi odamlarda gaz hosil qilishni yoki qorin shishishini keltirib chiqarishi mumkin, chunki u kletchatka va oligosakcharlarga boy.Goiter va qalqonsimon bezga ta'siri: Gulkaramda goitrogenlar mavjud, bu qalqonsimon bezning ishlashiga ta'sir qilishi mumkin. Ammo bu faqat haddan tashqari iste'mol qilinganda yuzaga keladi va ko'plab insonlar uchun xavfli emas.Zararli xususiyatlariGulkaram, ozuqaviy jihatdan juda foydali bo'lsa ham, ba'zi holatlarda salbiy ta'sir ko'rsatishi mumkin. Quyida gulkaramning zararli xususiyatlari haqida ma'lumot keltiraman:1. Qalqonsimon bezni buzishi mumkin (goitrogenlar):Gulkaram, xuddi boshqa krossovotli sabzavotlar (masalan, brokkoli, karam, gulkaram) kabi, goitrogenlar deb ataladigan moddalarni o'z ichiga oladi. Bu moddalar qalqonsimon bezning normal ishlashini buzishi mumkin, ayniqsa, ularning yuqori miqdorda iste'mol qilinishi holatida. Goitrogenlar qalqonsimon bezning iodni samarali foydalanishini kamaytirishi mumkin. Ammo bu ta'sir faqat juda ko'p miqdorda gulkaram iste'mol qilinganda yoki iod yetishmovchiligi bo'lgan odamlar uchun xavfli bo'lishi mumkin.2. Gaz hosil qilish va qorin shishi:Gulkaram, tolaga boy bo‘lgani uchun va ichaklarda fermentatsiya jarayonlarini keltirib chiqaradigan oligosakcharalar mavjudligi sababli, ba'zi odamlar uchun qorin shishi, gaz va noqulaylikka olib kelishi mumkin. Ayniqsa, bu holat sindromik oshqozon-ichak kasalliklariga yoki oshqozon va ichak tizimi bilan bog'liq muammolarga ega bo‘lgan odamlar uchun yanada sezilarli bo‘lishi mumkin.3. Kaliy miqdori yuqori bo‘lishi:Gulkaramda kaliy miqdori nisbatan yuqori. Agar odamda buyrak kasalliklari yoki buyrak faoliyatining zaiflashishi bo‘lsa, bu holat kaliy darajasining oshishiga olib kelishi mumkin. Bu esa yurak ritmida muammolarni keltirib chiqarishi mumkin, shuning uchun kaliyga boy sabzavotlarni iste'mol qilishni buyrak kasalliklari bo‘lganlar ehtiyotkorlik bilan kuzatishi kerak.4. Ishlatishdan keyin allergik reaktsiyalar:Ba'zi odamlar gulkaramga allergik reaktsiya ko'rsatishi mumkin. Bu holat ko‘proq kam uchraydi, ammo teri toshmalari, qichishish yoki oshqozon-ichak tizimi bilan bog‘liq noqulayliklar (masalan, diareya) paydo bo‘lishi mumkin. Agar bunday reaktsiyalar yuzaga kelsa, gulkaramni iste'mol qilishdan voz kechish kerak.5. Haddan tashqari iste'mol qilish:Har qanday oziq-ovqat mahsuloti kabi, gulkaramni ham haddan tashqari miqdorda iste'mol qilish zararli bo‘lishi mumkin. Ko‘p miqdorda gulkaram iste'mol qilish, ayniqsa, uning gaz hosil qilish xususiyatlari sababli, oshqozon va ichak tizimiga noqulayliklar keltirishi mumkin.Gulkaram ko'plab foydali xususiyatlarga ega bo'lsa-da, ba'zi holatlarda, ayniqsa ko‘p miqdorda iste'mol qilinsa, salbiy ta'sir ko‘rsatishi mumkin. Bu ta'sirlar asosan qalqonsimon bez, gaz hosil bo‘lishi, allergik reaktsiyalar yoki buyrak kasalliklari bilan bog‘liq bo‘lgan shaxslar uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, gulkaramni turli sabzavotlar bilan balansli ravishda iste'mol qilish va sog‘liqni saqlash muammolari bo‘lgan odamlar uchun ehtiyotkorlik bilan foydalanish muhimdir.Xulosa:Gulkaram — bu ozuqaviy jihatdan boy sabzavot bo‘lib, u sog‘liqni saqlashda va og‘irlikni boshqarishda juda foydalidir. U immun tizimini kuchaytiradi, yurakni himoya qiladi, saraton kasalliklari va yallig‘lanishga qarshi kurashadi, hazm qilishni yaxshilaydi va ko‘plab boshqa foydali xususiyatlarga ega. O‘zi past kaloriyali va to‘yimli, shu bilan birga turli xil taomlarda ishlatilishi mumkin.
Makkajo'xoriMakkajo'xori (Zea mays) — bu o'zbekistonda keng tarqalgan va turli xil foydalari bilan tanilgan o'simlik. Quyida makkajo'xorining barcha xususiyatlari haqida batafsil ma'lumot keltirilgan:Yozning oxiri — makkajo‘xori yeyish vaqti. Biroq yoz mavsumida ushbu mahsulot ayrim insonlarning salomatligiga zarar yetkazishi mumkinligini yodda tuting. Quyida shu haqda ma’lumot beriladi.Makkajo‘xori juda to‘yimli mahsulot bo‘lib, u sizni uzoq vaqt to‘q saqlaydi va sog‘lig‘ingizni mustahkamlovchi vitaminlar bilan ta’minlaydi. Biroq uni haddan tashqari ko‘p iste’mol qilish salomatlikka jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.1. Oziqaviy qiymati:Karbongidratlar: Makkajo'xori yuqori miqdorda karbongidratlarga, ayniqsa, kraxmalga boy. Bu uni energiya manbai sifatida juda foydali qiladi.Protein:Makkajo'xori o'zida o'rta darajadagi oqsillarni saqlaydi, lekin boshqa donli mahsulotlarga qaraganda kamroq bo'lishi mumkin.Yog'lar:Makkajo'xori o'rtacha miqdorda yog'lar saqlaydi, ammo u yog'larni "yaxshi" (monounsaturated va polyunsaturated) deb hisoblanadigan shakllarda saqlaydi.Tolalar (Kletchatka): Makkajo'xori o'zida to'yimli tolalarni (kletchatka) saqlaydi, bu esa hazm qilish tizimini yaxshilashda yordam beradi.2. Vitaminlar va minerallar:Vitamin A: Makkajo'xori A vitamini, ayniqsa, sariq va to'q sariq rangli makkajo'xori turlarida mavjud. A vitamini ko'z salomatligi, immun tizimi va teri uchun juda muhimdir.Vitamin B guruhi: Makkajo'xori B vitaminlariga boy, ayniqsa B1 (tiamin), B3 (niatsin) va B5 (pantotenik kislota) vitaminlari. Bu vitaminlar energiya ishlab chiqarish, asab tizimi va yurak salomatligi uchun zarurdir.Vitamin C: Makkajo'xori oz miqdorda, lekin hayotiy ahamiyatga ega bo'lgan C vitaminini ham saqlaydi, bu esa immun tizimini qo'llab-quvvatlashga yordam beradi.Minerallar: Makkajo'xori magniy, fosfor, kaliy, temir va rux kabi minerallarga boy. Bu minerallar suyaklar, mushaklar va nerv tizimi uchun juda muhimdir.3. Sog'liqka foydalari:Energiya manbai: Makkajo'xori yuqori miqdorda karbongidratlar va kletchatka saqlaydi, bu esa uzoq davom etadigan energiya beradi va uzoq vaqt davomida to'qlik hissi yaratadi.Yurak va qon tomir salomatligi: Makkajo'xori tarkibidagi kaliy yurakning normal ishlashini qo'llab-quvvatlaydi, qon bosimini pasaytiradi va yurak-qon tomir tizimini himoya qiladi. Shuningdek, makkajo'xori xolesterolni pasaytirishga yordam beradi.Hazm qilish tizimi: Makkajo'xori tarkibidagi tolalar hazm qilishni yaxshilaydi, ichaklarni tozalaydi va ichak harakatlarini normallashtiradi.Teri salomatligi: Makkajo'xori tarkibidagi A vitamini va antioksidantlar terining salomatligini qo'llab-quvvatlaydi, teri yangilanishini va himoya funktsiyalarini yaxshilaydi.Og'irlikni boshqarish: Makkajo'xori to'yimli bo'lib, past kaloriyali ozuqa manbai sifatida vaznni nazorat qilishda foydali bo'lishi mumkin.4. Boshqa foydalari:Immun tizimini mustahkamlash: Makkajo'xori tarkibidagi C va A vitamini immun tizimini kuchaytiradi, infeksiyalarga qarshi kurashishda yordam beradi.O't pufakchasini qo'llab-quvvatlash: Makkajo'xori tarkibida kaliy borligi sababli, u o't pufakchasi va buyraklarning normal ishlashiga yordam beradi.Yallig'lanishga qarshi ta'sir: Makkajo'xori tarkibidagi antioksidantlar va flavonoidlar yallig'lanishga qarshi kurashishda yordam beradi.5. Makkajo'xorining turi va ishlatilishi:Yog'li makkajo'xori: Yog'li makkajo'xori o'zida yuqori miqdorda moy va vitamin E saqlaydi. Udan olingan yog'lar ham sog'liq uchun foydali bo'lishi mumkin.Sariq makkajo'xori: Sariq makkajo'xori vitamin A va C, shuningdek, antioksidantlar bilan boy bo'lib, ko'z va teri salomatligi uchun foydalidir.Pishirilgan yoki qovurilgan makkajo'xori: Pishirilgan yoki qovurilgan makkajo'xori ko'plab taomlarda, masalan, sho'rvalar, salatlar, pishiriqlar va boshqa milliy taomlarda ishlatiladi.Makkajo'xori uni: Makkajo'xori unidan pishiriqlar, non va boshqa turli xil ozuqaviy mahsulotlar tayyorlanadi.Makkajo'xorining popugiOlimlarning fikricha, jo’xori popugini iste’mol qilgan insonlar saraton kasalligiga boshqalarga nisbatan kamroq chalinar ekanlar.Popukdan tayyorlangan damlamalar jigar shishlari, buyrakdagi toshlarni surish va nefritda yordam beradi.Damlamani tayyorlash uchun 1 oshqoshiq popuk ustiga 1,5 stakan qaynagan suv solinadi va 1 soat davomida past olovda qaynatiladi.Sovigach, suzilib, 1-2 oshqoshiqdan kuniga 4 mahal ichilsa, safro haydashga ham yordam beradi.Jo’xori popugini asal bilan iste’mol qilingani o’pka silini davolashda foydali.O’t pufagidagi toshlarni tushirishda esa 3 oshqoshiq o’t va 200 ml suvdan damlama tayyorlash lozim.Jo’xori popugi qondagi xolestirin moddasini kamaytishi xususiyatiga ega. Shuningdek, uning tarkibida B guruhiga oid ko’plab vitaminlar mavjud.Zararli tomonlari:Allergik reaktsiyalar: Makkajo'xori ba'zi odamlar uchun allergik reaktsiyalarni keltirib chiqarishi mumkin.Shakar darajasini oshirish: Makkajo'xori o'zida yuqori miqdorda kraxmal saqlaganligi sababli, ba'zi odamlar uchun shakar darajasi oshishi mumkin. Diabetga chalinganlar ehtiyotkorlik bilan iste'mol qilishi kerak.Xulosa:Makkajo'xori — ozuqaviy jihatdan boy va sog'liq uchun foydali o'simlikdir. U energiya manbai sifatida ishlatilishi mumkin, yurak va qon tomir tizimini qo'llab-quvvatlaydi, hazm qilishni yaxshilaydi, immun tizimini mustahkamlaydi va teri salomatligini qo'llab-quvvatlaydi. Shuningdek, makkajo'xorini ko'plab taomlarda ishlatish mumkin va u xalqaro va milliy oshxonalarda keng qo'llaniladi.
KiviKivi mevasi o‘zining vitaminlarga boyligi bilan mashhur. U o‘zining turiga qarab 50 grammdan 150 grammgacha og‘irlikda bo‘lishi mumkin. Antioksidantga boy kivi tarkibida ko’p miqdorda C vitamini, xun tolasi va muhim ozuqaviy moddalar mavjud. U C vitaminidan tashqari, kaltsiy, temir, magniy, fosfor, kaliy moddalarini ham o'z ichiga oladi.Kivi mevasining ko'plab foydali xususiyatlari mavjud, ammo ba'zi hollarda zararli ta'sirlari ham bo'lishi mumkin. Quyida kivining foydalari va zararlari keltirilgan:Kivining foydalari:1. Vitamin C manbai Kivi tarkibida yuqori miqdorda vitamin C mavjud, bu esa immun tizimini mustahkamlashga, teri salomatligini yaxshilashga va organizmni erkin radikallardan himoya qilishga yordam beradi.2. Antioksidantlar Kivi flavonoidlar, karotinoidlar va polifenollar kabi kuchli antioksidantlarga boy. Ular hujayralarni zararlardan himoya qilib, qarish jarayonini sekinlashtiradi.3. Yurak salomatligi Kivi mevasida kaltsiy, magniy, potasyum va omega-3 yog'li kislotalari mavjud. Bu moddalar yurak-qon tomir tizimining sog'lom ishlashini qo'llab-quvvatlaydi, qon bosimini pasaytiradi va yurak kasalliklarining rivojlanish xavfini kamaytiradi.4. Hazm qilishni yaxshilash Kivi tarkibida kletchatka (tolalar) va fevralizim (kiwi proteaza) fermenti mavjud bo'lib, ular hazm qilish jarayonini yaxshilaydi, ichak faoliyatini normallashtiradi va ich qotishi muammolarini bartaraf etishga yordam beradi.5. Vaznni nazorat qilish Kivi past kaloriyali va yog'siz bo'lib, uning to'yimli tarkibi, ayniqsa, kletchatka, to'qlik hissini beradi. Bu esa vaznni nazorat qilishga yordam beradi.6. Immun tizimini qo'llab-quvvatlash Kividagi vitamin C va boshqa ozuqaviy moddalari immun tizimini mustahkamlashga yordam beradi, organizmni infeksiyalar va kasalliklar bilan kurashishda qo'llab-quvvatlaydi.7. Terining salomatligi Vitamin C va antioksidantlar teri hujayralarini yangilaydi, terining elastikligini oshiradi va ajinlarni kamaytiradi.8. Yallig'lanishga qarshi xususiyatlar Kivi yallig'lanishni kamaytirish xususiyatlariga ega bo'lib, og'riqlar va shishishni engillashtiradi, bo'g'imlardagi yallig'lanishlarni kamaytiradi.9. Ko’z salomatligini yaxshilaydi.Kivi tarkibidagi samarali moddalar ko'z kasalliklarini oldini olish va ko'rishni yaxshilashga yordam beradi.10. Homiladorlik davrida ovqatlanishda muhim ahamiyatga egaKivi homilador ayollar uchun ham foydalidir. Uning tarkibida juda kam mahsulotlarda uchraydigan B9 vitamini (foliy kislotasi) va B6 (piridoksin) mavjud. Homilador va emizikli ayollar, bolalar va keksalar uchun ayniqsa foydali bo‘lgan B6 vitaminining bitta kividagi miqdori kunlik normaning 4 foizini tashkil etadi.Kivining urug'lari haqida bir nechta muhim ma'lumotlar mavjud:1. Urug'lar tarkibi Kivi mevasining urug'lari kichik, qora rangda va meva ichida ko'plab joylashgan. Bu urug'lar omega-3 yog'li kislotalari, xususan, alfa-linolenik kislota (ALA)ga boy, bu esa yurak salomatligini qo'llab-quvvatlashga yordam beradi.2. Sog'liq uchun foydalariOmega-3: Kivi urug'lari omega-3 yog'li kislotalarini o'z ichiga oladi, bu yurak va qon tomir tizimining sog'lig'ini yaxshilashda muhim ahamiyatga ega.3. Tolalar (kletchatka) Kivi urug'larida kletchatka ham mavjud, bu hazm qilish tizimini yaxshilashga yordam beradi, ichak faoliyatini normallashtiradi va ich qotishini oldini olishda foydalidir.5. Iste'mol qilish Kivi urug'lari odatda mevani yeb bo'lgach, naturada ham qiyin hazm bo'lishi mumkin. Biroq, urug'larni to'liq qabul qilishning o'zi zararli emas. Agar kivi urug'lari maxsus ishlov berilgan bo'lsa (masalan, qahva yoki smuzi sifatida), ular yanada foydali bo'lishi mumkin.6. Tarkibida zararli moddalar yo'q Kivi urug'lari tarkibida zaharli yoki zararli moddalar mavjud emas, shuning uchun ular xavfsiz ravishda iste'mol qilinishi mumkin.Kivining zararli xususiyatlari:1. AllergiyaBa'zi odamlar kivi iste'mol qilganda allergik reaktsiyalar ko'rsatishlari mumkin. Bu reaktsiyalar, asosan, og'iz qichishishi, toshmalar, shishish va nafas olishdagi qiyinchiliklar shaklida namoyon bo'lishi mumkin.2. Oshqozon bezovtaligi Kivi mevasining kislotaligi ba'zi odamlar uchun oshqozon shilliq qavatini bezovta qilishi va oshqozonning kislotali muhitini oshirishi mumkin. Bu esa oshqozon qorin bo'shlig'ini yallig'lantirishi mumkin.3. Oziq moddalar bilan o'zaro ta'sir Kivida oqsillarni hazm qilishni tezlashtiruvchi fevralizim fermenti mavjud. Ba'zi odamlar uchun bu fermentning yuqori faoliyati, qonda ortiqcha oqsilni tez hazm qilishga olib kelishi mumkin.4. Og'ir miqdorda iste'mol qilish Juda ko'p kivi iste'mol qilish (masalan, kundalik me'yorni oshirib yuborish) shakar miqdorining ko'payishiga olib kelishi mumkin, bu esa qon shakarini oshirishga olib kelishi mumkin.Kivi mevasining kichik donalari bolalar uchun xavf tug'dirishi mumkin, chunki ular nafas yo'llariga tushib, nafas olish qiyinlishuviga olib kelishi mumkin. Shuning uchun kichik bolalar uchun kivi mevasini ehtiyotkorlik bilan berish kerak.
UzumUzum eng mashhur yoz mevalaridan biridir. Insoniyat uzumni ming yillar davomida iste’mol qiladi, chunki mevalar doimo ovqatlanishda muhim rol o’ynagan. Ko’pgina qadimgi yunon rasmlarida uzum tasvirlangan, ammo qadimgi yunonlarning ovqatlanishi va turmush tarzida uzum va sharobning ahamiyati haqida tarixiy ma’lumotlar ham mavjud. Bugungi kunda uzum iste’moli nafaqat uning ta’mi, ajoyib ozuqaviy qiymati uchun ham odamlar uzum va uzum mahsulotlarini iste’mol qiladi.Uzumning sog'lik uchun bir nechta foydalari bor. Ularning ba'zilarini keltirib o'taman:Uzum danaklarida A, Ye va K vitaminlari, tabiiy moylar saqlanadi. Bu moddalarning barchasi hujayralarning mustahkamlanishi va yoshartiruvchi effektga olib keladi. Shu sababli uzumni danaklari bilan yegan ma'qulroq, shunda u ko‘p foyda keltiradi.Bundan tashqari, uzumda o‘simlik estrogenlari guruhiga kiruvchi modda – resveratol bor. U qondagi xolesterin va tomirdagi yallig‘lanish jarayonlari darajasini pasaytiradi. Uzumda muhim fenol birikmalar: qahva kislotasi, kversetin va miretsetin mavjud. Ba'zi tadqiqotlarga ko‘ra, bu moddalar organizmni saraton rivojlanishidan himoyalaydi.Uzum, shuningdek, barcha tana a'zolariga yaxshi ta'sir qiladi. Undagi biriktiruvchi to‘qima ovqat hazm qilishda yordam beradi, minerallar esa asab tizimiga ijobiy ta'sirga ega. Shifokorlar uzumdan kuniga 150-250 gramm iste'mol qilishni tavsiya qilishadi. Shifokorlarning ta'kidlashicha, uzumning qoraroq turlarini iste'mol qilgan ma'qulroq, chunki ularda ko‘proq antioksidantlar saqlanadi.Xususiyatlari1. Antioksidant xususiyatlari Uzumlar tarkibida vitamin C, vitamin E, flavonoidlar va resveratrol kabi kuchli antioksidantlar mavjud. Bu moddalar organizmni erkin radikallardan himoya qiladi va qarish jarayonini sekinlashtiradi.2. Yurak salomatligini qo'llab-quvvatlash Uzum yurakni mustahkamlashga yordam beradigan potentsialga ega. Resveratrol, ayniqsa, qon tomirlarini kengaytirib, qon bosimini pasaytirishga yordam beradi va qon aylanishini yaxshilaydi.3. Qon shakarini nazorat qilish Uzum tarkibida tabiiy shakarlar bor, lekin bu shakarlar glisemik indeksining pastligi bilan ajralib turadi, bu esa qon shakarini tez oshirishga olib kelmaydi. Shuning uchun uzum diabetiklar uchun ham foydali bo'lishi mumkin.4. Ichak salomatligiUzumlar tarkibida kletchatka mavjud, bu esa hazm qilish tizimini yaxshilashga yordam beradi va ichak faoliyatini normallashtiradi.5. Immun tizimini kuchaytirish Uzumda mavjud bo'lgan vitamin C, immun tizimini qo'llab-quvvatlashga yordam beradi va infeksiyalarga qarshi kurashda muhim rol o'ynaydi.6. Terini sog'lomlashtirish Uzumning tarkibidagi antioksidantlar teri hujayralarini himoya qiladi, uning elastikligini oshiradi va erkaklar ham, ayollar ham uchun foydali bo'lishi mumkin.7. Siqilish va yallig'lanishni kamaytirish Uzumlar yallig'lanishni kamaytiruvchi xususiyatlarga ega va mushaklardagi og'riq va shishishni kamaytirishga yordam beradi.Ushbu foydalar uzumning turli xil turlariga bog'liq bo'lishi mumkin, ammo umumiy ravishda, uzum sog'lom turmush tarzining bir qismi sifatida tavsiya etiladi.OgohlantirishUzum, ko'plab foydalari bo'lishiga qaramay, ba'zi hollarda zararli bo'lishi mumkin. Uning zararli ta'sirlari quyidagicha:1. Shakar miqdori yuqori Uzumda tabiiy shakar (fruktoza) miqdori yuqori bo'lishi mumkin, bu esa ortiqcha iste'mol qilinganida qon shakarini oshirishi va diabet yoki vazn ortishini keltirib chiqarishi mumkin. Shuning uchun shakarni cheklash kerak bo'lgan odamlar ehtiyot bo'lishlari lozim.2. Alergiya Ba'zi odamlar uzumga nisbatan allergik reaktsiya ko'rsatishi mumkin. Bunday reaktsiyalar qichishish, toshmalar, shishish yoki nafas olish qiyinlishuvi kabi alomatlar bilan namoyon bo'lishi mumkin.3. Xom uzum va toksinlar Xom uzumda turli toksinlar yoki pestitsidlar mavjud bo'lishi mumkin, ayniqsa agar ularni to'g'ri yuvmasangiz. Shuning uchun organik uzumlarni tanlash yoki uzumni yaxshilab yuvish zarur.4. Bosh og'rig'i va ichki bezovtalik Ba'zi odamlar uzum iste'mol qilganda oshqozon bezovtaligini yoki bosh og'rig'ini sezishlari mumkin, bu esa uni me'yorida iste'mol qilishni talab qiladi.5. Bolalar uchun ehtiyotkorlik Kichik yoshdagi bolalar uchun uzumni ehtiyotkorlik bilan berish kerak, chunki kichik uzum donalari bo'laklarga bo'linib, bolalar uchun to'siqlarni keltirib chiqarishi mumkin.Umuman olganda, uzumni me'yorida va to'g'ri yuvib iste'mol qilish zarur. Agar sizda aniq bir salomatlik muammosi bo'lsa, uzumni iste'mol qilishdan oldin shifokor bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
BananBananning foydali xususiyatlari ko‘p. U nafaqat mazali, balki salomatlikka ham foydalidir. Quyidagi foydali xususiyatlarni keltirish mumkin:Bananni muntazam ravishda iste'mol qilish, organizmning umumiy sog‘ligini yaxshilashga va turli kasalliklarni oldini olishga yordam beradi.Xususiyatlari1. Kuchli energiya manbaiBanan yuqori miqdorda uglevodlar va shakar saqlaydi, bu esa tezkor energiya manbai sifatida foydalidir.2. Yurak salomatligi uchun foydaliBanan tarkibida ko‘p miqdorda kaliy bor, bu esa yurakni sog‘lom saqlashga yordam beradi va qon bosimini pasaytiradi.3. Ichak faoliyatini yaxshilashBanan pektin deb ataladigan tolalar bilan boy bo‘lib, bu ichakni tozalashga, hazm jarayonlarini yaxshilashga va qovuqni sog‘lomlashtirishga yordam beradi.4. Vitamin va minerallar manbai Banan A vitamini, B6 vitamini, C vitamini, va magniy kabi muhim vitaminlar va minerallarga boy.5. Stressni kamaytirish Banan tarkibida serotoninning oldingi shakli bo‘lgan triptofan moddasi mavjud bo‘lib, bu kayfiyatni yaxshilashga yordam beradi va stressni kamaytiradi.6. Immun tizimini mustahkamlash Banan C vitamini va boshqa antioksidantlar bilan boy bo‘lib, immun tizimini mustahkamlashga yordam beradi.7. Qon shakarini nazorat qilishBananning o‘rtacha miqdordagi shakar tarkibi qon shakarini barqarorlashtirishga yordam beradi, shuning uchun u diabet bemorlari uchun ham foydali bo‘lishi mumkin.8. Anemiya (qon kamayishi) ni oldini olish Banan tarkibida temir miqdori bo‘lmasa-da, vitamin B6 va folatning mavjudligi anemiyani oldini olishga yordam beradi.9. Sog‘lom teri uchun foydalidir Banan tarkibida C vitamini va antioksidantlar mavjud bo‘lib, bu terini yangilashga va unga yorqinlik berishga yordam beradi. Bundan tashqari, banan terini namlaydi va yallig‘lanishni kamaytiradi.10. Mushaklarni tiklashda yordam beradiBananda mavjud bo‘lgan kaliy va magniy minerallari mushaklarni tiklashda va spazmlarni oldini olishda muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek, sportchilar uchun tezda energiya olishga yordam beradi.11. Suyuqlik balansini saqlashKaliy va magniy moddalarining yuqori darajasi organizmning suyuqlik balansini saqlashga yordam beradi va dehidratsiyadan saqlanishga yordam beradi.12. Tish va suyaklarni mustahkamlashBanan tarkibidagi magniy, kalsiy va fosfor minerallari tishlar va suyaklarning sog‘lom bo‘lishi uchun foydalidir.13. Qo‘sh va qon tomirlarini mustahkamlash Banandagi vitamin B6 va magniy moddalarining yordami bilan qo‘sh va qon tomirlarining funksiyasi yaxshilanadi, bu esa ular kuchli va sog‘lom bo‘lishini ta'minlaydi.14. Ovqat hazm qilishni yaxshilash Banan tarkibidagi tolalar, ayniqsa, pektin, ovqat hazm qilish jarayonlarini yaxshilaydi va qorin og‘rig‘ini kamaytiradi. Shuningdek, u ichak florasini sog‘lom saqlashga yordam beradi.Banan nafaqat mazali, balki turli xil sog‘liq uchun foydali bo‘lgan xususiyatlarga ega.ZararlariBananning ko‘plab foydali xususiyatlari bo‘lsa-da, ba'zi zararli tomonlari ham mavjud. Quyidagi holatlarda banana ehtiyotkorlik bilan yondashish lozim:Bananni sog‘lom va muvozanatli ravishda iste'mol qilish tavsiya etiladi1. Oziqlanishning ortiqcha bo‘lishiBananda shakar va uglevodlar ko‘p, shuning uchun ortiqcha miqdorda iste'mol qilinsa, vazn ortishi va qandli diabetni kuchaytirish xavfi mavjud. Ayniqsa, qandli diabeti bor kishilar uchun bananni me'yorida iste'mol qilish zarur.2. Qon shakarini oshirishi Bananning yuqori glysemik indeksi (GI) mavjud, bu esa uning tezda qon shakarini oshirishiga olib kelishi mumkin. Bu holat, ayniqsa, insulinni nazorat qilayotgan diabet bemorlarida ehtiyotkorlikni talab qiladi.3. Allergik reaktsiyalar Ba'zi odamlar banan tarkibidagi moddalar bilan allergik reaktsiya ko‘rsatishi mumkin. Banan allergiyasi kamdan-kam uchraydi, ammo ba'zi shaxslar terida toshma yoki qichishish kabi alomatlarni sezishi mumkin.4. Shishish va ichak muammolari Bananda ko‘p miqdorda tola borligi sababli, ba'zi odamlar uni ortiqcha iste'mol qilganda ichakda gaz to‘planishi yoki shishish sezishi mumkin. Bu holat, ayniqsa, oshqozon va ichak tizimi muammolari bo‘lgan kishilarda yuzaga kelishi mumkin.5. Potentsial miqdorda kalium ortishiBanan kaliy bilan boy bo‘lib, uning ortiqcha miqdori tanadagi kaliy balansini buzishi mumkin. Bu, ayniqsa, buyrak muammolari yoki kaliyni tashuvchi dori-darmonlarni qabul qilayotgan kishilar uchun xavf tug‘dirishi mumkin.6. Me'yoridan ko‘p iste'mol qilish oshqozon muammolariga olib kelishi mumkin Banandagi yuqori shakar va tola miqdori oshqozon-ichak tizimi bilan bog‘liq muammolarni keltirib chiqarishi mumkin. Ayniqsa, bananni me'yoridan ko‘p iste'mol qilish, hazm qilishni qiyinlashtirishi yoki ichaklarni og‘ritishi mumkin.XulosaBanan — sog‘liq uchun juda foydali meva bo‘lib, u energiya manbai, yurak va ichak salomatligi, teri va immun tizimi uchun foydalidir. Shuningdek, u stressni kamaytirish, mushaklarni tiklash va suyuqlik balansini saqlashda yordam beradi. Ammo, bananni ortiqcha iste'mol qilish, ayniqsa diabet, oshqozon-ichak muammolari yoki buyrak kasalliklari bo‘lgan kishilar uchun zararli bo‘lishi mumkin. Shuning uchun, bananni me'yorida va ehtiyotkorlik bilan iste'mol qilish muhimdir.
sholg'om Sholg’om — karamdoshlar oilasiga mansub o’simlik. Uning ildizmevasi vazni 10 kg`ga yetishi mumkin. Sholg’omning barcha navlari juda ertapishar bo’lib, hosil 40 — 60 kun ichida pishib yetiladi.Sholg‘om bir qator xastaliklarda shifo hisoblanadi. Uning tarkibida qand, mineral tuzlar, V1, V2, V6, RR, karotin kabi vitaminlar, pantoten kislotasi, oqsil, karbon suvlari bor. Shuningdek, kaliy, kalsiy, temir, fosfor, natriy kabi moddalar ham mavjud.Ushbu sabzavot ham piyoz, sarimsoqpiyoz, turp kabi tabiiy antibiotik hisoblanadi. Chunki, uning tarkibida fitonsidlar mavjud. Bu modda viruslarga qiron keltiradi hamda gripp, O‘RVI (o‘tkir respirator virusli infeksiyalar)ga qarshi kurashda ijobiy ta’sirga ega.Qaynatib pishirilgan sholg‘om shamollashga qarshi yaxshi vosita.Uni go‘sht bilan pishirib, iste’mol qilinsa, ko‘krak va tomoq yumshashiga erishish mumkin.Sholg‘omning bargi peshob haydash xususiyatiga ega. Buning uchun sholg‘omning 10 gramm bargi 100 gramm suvda damlanadi.Sholg‘omdan universal dori tayyorlash uchun 2 osh qoshiq maydalangan sholg‘om ustiga 1 stakan qaynoq suv solib, 15 daqiqa davomida qaynatiladi. Undan har kuni chorak stakandan ichib turiladi. Bunday qaynatmaning 1 stakani uyqu oldidan iste’mol qilinsa, tinchlantiruvchi dori vazifasini o‘taydi. U bilan og‘iz g‘arg‘ara qilinsa, tomoq va tish og‘rig‘idan xalos bo‘lish mumkin.Sholg‘om pishirilib yoxud xomligicha iste’mol qilinsa, ko‘zga foyda, nafas yo‘lini yaxshilaydi, yurak bezovtaligida ajoyib malham bo‘la oladi.Sholg'omning foydalariSholg’om tarkibida 9% gacha shakar va ko’p miqdorda C vitamini (boshqa ildizmevalarga nisbatan ikki baravar ko’p), B guruhidagi vitaminlar mavjud. Sariq sholg’om tarkibida yuqori konsentratsiyada provitamin A saqlanadi. Organizm uchun zarur bo’lgan mikroelementlardan mis, temir, marganes, rux, yod va boshqalar aniqlangan. Oltingugurt miqdori jihatidan, bu boshqa sabzavotlar orasida birinchi o’rinni egallaydi, fosfor miqdori bo’yicha esa turp va rediskani ortda qoldiradi.Ushbu past kaloriyali sabzavot tarkibida oson hazm bo’ladigan polisaxaridlar, shuningdek ichak peristaltikasini rag’batlantiruvchi kletchatka mavjud. Bu uni ichaklar uchun foydali bo’lgan parhezbop taomga aylantiradi.Sabzavot tarkibida glyukorafanin — saratonga qarshi xususiyatlarga ega bo’lgan sulforofanning o’simlik asosli analogi topilgan. Ushbu element faqat sholg’om va karamda uchraydi.Bu sabzavot pishirilganda uning shifobaxshligi yanada ortadi. Chunki, sholg‘om pishirilish jarayonida undagi glyukozid moddasi xantal moyiga aylanadi. U ishtahani yaxshilaydi.Sholg’om zamburug’larga qarshi va antibakterial xususiyatlarga ega. Unda ba’zi zamburug’lar o’sishini bostiradigan o’simlik antibiotiklari, shuningdek mikroblarga qarshi ta’sirga ega bo’lgan lizozim mavjud.Sholg‘om jigar faoliyatini yaxshilaydi. O‘t pufagi suyuqligining ishlab chiqarilishini me’yorlashtiradi. Qovuqda toshlarning paydo bo‘lishiga to‘sqinlik qiladi. Tarkibidagi sellyuloza ichaklar faoliyatini faollashtiradi. Me’da-ichak tizimi faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Qolaversa, qondagi xolesterin miqdorini kamaytiradi.Uni ichak yallig‘lanishi bor insonlar iste’mol qilmagani ma’qul. Chunki, kuchli va surunkali gepatit (jigar hujayralari yallig‘langanda), xoletsistit (o‘t pufagi yallig‘lanishi) va markaziy asab tizimi bilan bog‘liq kasalliklarda ham uni iste’mol qilish tavsiya etilmaydi. Sholg‘omni xomligicha yeyish qabziyatda foydali. Me’da va ichaklar o‘tkir yallig‘langan paytda, gastrit va o‘n ikki barmoq yarasiga mubtalo bo‘lganlarga uni xomligicha yeyish tavsiya etilmaydi.Sholg'omning zararlariQaynatilgan yoki bug’da pishirilgan shaklda sholg’om, hatto ildizmeva tavsiya etilmagan kishilarda ham nojo’ya ta’sir keltirib chiqarmaydi. Biroq uni xom shaklda iste’mol qilish barchaga ham tavsiya etilmaydi, xususan oshqozon-ichak trakti, buyrak va jigarning yallig’lanish kasalliklari bo’lgan bemorlar uchun qarshi ko’rsatiladi.Sabzavotni xom shaklda haddan tashqari iste’mol qilish sog’lom kishilarda ham qorin dam bo’lishiga olib kelishi mumkin. Emizikli onalarga bolada allergik reaktsiyaga olib kelmaslik uchun sholg’om iste’mol qilish tavsiya etilmaydi. Ikki yoshdan boshlab asta-sekin bu sabzavotni bolaning parheziga kiritish juda foydali bo’ladi.
Karamning foydalariBarchaga bolaligidan yaxshi ma’lum bo‘lgan karam tarkibida deyarli barcha vitaminlar, hatto oshqozon uchun muhim bo‘lgan U vitamini, fitonsidlar, fermentlar hamda mineral moddalar mujassam.Ushbu mahsulot organizmdagi deyarli barcha tizimlar salomatligi va faoliyati uchun ahamiyatli bo‘lgan tabiiy antioksidant C vitamining koni hisoblanadi. Organizmdan toksinlarni chiqaradi, hujayralarni shikastlanishdan saqlaydi va immunitetni mustahkamlaydi.Tadqiqotlarda aniqlanishicha, C vitamini organizmda terining tarangligi, sog‘lomligi va tiniqligiga javob beradigan kollagen ishlab chiqarilishini tezlashtiradi. Antioksidantlik xususiyatiga ega ekani hisobiga C vitamin organizmda yallig‘lanish jarayonining kelib chiqishi va ajinlar paydo bo‘lishining oldini oladi.DiqqatKaramni qonni suyultiruvchi vositalardan foydalanadigan odamlar ehtiyotkorlik bilan iste'mol qilishlari kerak.Uning tarkibidagi ba'zi moddalar qalqonsimon bezlarning faoliyatini sekinlashtiradi. Shu sababli, qalqonsimon bezlari kam ishlaydigan odamlar tomonidan juda ko'p iste'mol qilinmasligi kerak. Haftada ikki marta iste’mol qilish kifoya.ko'rish tizimini yaxshilaydiKaram ko‘rish qobiliyatining susayishi va katarakta xavfini kamaytirish xususiyatiga ega bo‘lgan karotinoidlar — lyutein va zeaksantinning koni sanaladi. Kechasi ko‘rish qobiliyatining yomonlashishi A vitamin tanqisligi bilan bog‘liq bo‘ladi.Tarkibidagi kaliy, kalsiy va magniy kognitiv qobiliyatni yaxshilaydi, yurak mushaklarini mustahkamlab, qon bosimini me’yorlashtiradi. Kempferol esa yallig‘lanishni bartaraf qilib, allergik reaksiyalarning oldini oladi.Parhez mahsuloti hisoblangan karamning 100 grammida 30 kkal bo‘lgani sabab ham shifokorlar vazn tashlamoqchi bo‘lganlarga ushbu mahsulotni ratsionga kiritishni tavsiya qiladi. Bir qancha foydali xususiyatlariga qaramay, karamning xomi qorinni shishirishi mumkin. Termik ishlov berilganda esa shishishga hissa qo‘shadigan hujayralar parchalanadi.Karamda esa organizmda A vitaminiga aylanadigan beta-karotin bisyor bo‘ladi.1.Immunitetni mustahkamlaydiC vitaminiga boy bo’lgan karam organizmni infektsiyalardan himoya qiladi va immunitetni mustahkamlaydi. 100 gramm karamda kundalik C vitaminiga bo’lgan ehtiyojning 40 foizini qabul qilsa bo’ladi.2.Xolesterolni pasaytiradiKaram ovqat hazm qilish tizimi tomonidan so'rilishi uchun xolesterin bilan raqobatlashadigan ikkita moddani o’z ichiga oladi. Yomon xolesterolni pasaytiradi.3.Kataraktani oldini oladi.Karam ko‘rish qobiliyatining susayishi va katarakta xavfini kamaytirish xususiyatiga ega bo‘lgan karotinoidlar — lyutein va zeaksantinning koni sanaladi. Kechasi ko‘rish qobiliyatining yomonlashishi A vitamin tanqisligi bilan bog‘liq bo‘ladi. Karamda esa organizmda A vitaminiga aylanadigan beta-karotin bisyor bo‘ladi.4.Yallig'lanishga qarshi kurashadi.Karam tarkibidagi antioksidantlar tufayli iste'mol qilinganda yallig'lanishga qarshi kurashadi. 5.Suyak salomatligi himoya qiladi.K vitamini tanqisligi bilan osteoporoz kabi suyak kasalliklari va qon aylanish holatining buzilishi kabi xavf paydo bo’lishi mumkin. K vitaminiga boy bo’lgan karamning bir bo’lagida tavsiya etilgan kunlik qiymatning 85% ini olish mumkin.6.Saraton kasalligini oldini olishga yordam beradiBir qator tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, karam saratonning ayrim turlarini oldini olishga yordam beradi. Bu karamning antioksidant va yallig'lanishga qarshi xususiyatlariga bog'liq. Bundan tashqari, oltingugurtni o'z ichiga olganligi uchun tanangiz saratonga qarshi kurashuvchanligini oshiradi.7. Karam barglari B vitaminlarini o’zida mujassam qiladi.Karam - tarkibida B guruhi vitaminlari yuqori bo'lgan sabzavot hisoblanadi. B guruhiga kiruvchi vitaminlar ayniqsa asab tizimi uchun foydalidir. Shuningdek, u immunitetni mustahkamlovchi xususiyatlarga ega. 1 porsiya karam yoki uning salatini iste'mol qilsangiz, kundalik B vitamini ehtiyojining 10 foizini qabul qilishingiz mumkin.8.Parhez uchun karam muhim ahamiyatga egaParhez mahsuloti hisoblangan karamning 100 grammida 24 kkal bo‘lgani sababli ham shifokorlar vazn tashlamoqchi bo‘lganlarga ushbu mahsulotni ratsionga kiritishni tavsiya qiladi. Ayniqsa, xom iste'mol qilinganda, kaloriyasi kamroq bo'ladi. U tolaga boy bo'lgani uchun sizni uzoq vaqt to'q tutadi. Karamdan ovqatni tayyorlayotganda uning tarkibidagi vitaminlarni, ayniqsa yog'da eriydigan K va A vitaminlarini o'ziga singdirish va oshqozondan tez chiqmasdan, oshqozonni uzoq vaqt to'q tutishi uchun oz miqdorda yog' qo'shishni unutmaslik kerak.Erimaydigan tolalarga boy bo’lgan karam ovqat hazm qilish tizimingizni sog'lom saqlashga va ichak harakatini muntazam saqlashga yordam beradi.9.Vujutda shishishni bartaraf etishga yordam beradiTarkibidagi tola va ba'zi moddalar bilan tanadan suvni olib tashlashga yordam beradigan bu sabzavot shu tariqa yaxshi qon aylanishini, shishning kamayishini, natriyni suv bilan birga tanadan olib tashlashni ta'minlaydi, shu bilan qon bosimini pasaytiradi. Oziq-ovqat yoki salat yuqori qon bosimi va shishgan odamlar tomonidan osongina iste'mol qilinishi mumkin. Qon bosimi yuqori bo’lgan bemorlar karamdan tayyorlangan salat va taomlarni iste’mol qilishi tavsiya etiladi.10.Karam kaltsiyning koni hisoblanadi.Karam kaltsiyning kuchli manbai hisoblanadi. 100 gramm karam bilan kunlik kaltsiy ehtiyojining 10 foizini to'ldirishingiz mumkin. Tish va suyak to'qimalarining mustahkamligini qo'llab-quvvatlaydigan bu sabzavot xom yoki pishirilgan bo'lsin, kaltsiy tarkibiga ta'sir qilmaydi.11.Karam ich qotishni oldini oladi.Tarkibidagi oltingugurt birikmalari karamning ovqat hazm qilish tizimida samarali ishlashiga yordam beradi.12. Kuchli antioksidantKaram antioksidant xususiyati yuqori bo'lgan sabzavot, u erkin radikallarga qarshi kurashadi va saraton kasalligidan himoya qiladi. Shuningdek, u immunosupressiv kasalliklar, jigar kasalliklari, diabet va semirish kabi kasalliklardan himoya qiladi.13. Qandli diabetning oldini olishga yordam berishi mumkinYaqinda o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatadiki, karamga boy parhez 2-toifa diabet ehtimolini kamaytiradi.14. Ortiqcha vazn bilan kurashishga yordam beradiKaram xavfsiz va sog'lom vazn yo'qotishga yordam beradi. Uning tarkibidagi tolalar hazm bo'lmaydigan yoki so'rilmaydigan uglevoddir, shuning uchun u ovqatga katta hajm qo'shadi va oshqozoningizda joy egallaydi, bu esa so'rilgan uglevodlarni qabul qilmasdan tezroq va uzoqroq to'q his qilishingizga olib keladi.
IsmaloqUning tarkibida ko'p miqdorda S, E va K vitaminlari, V guruhiga mansub vitaminlar (ayniqsa, foliy kislotasi — vitamin V9), kaltsiy, magniy, marganets hamda kaliy mavjud. Bu esa suyaklar, yurak-qon tomir tizimi, immunitet va teri uchun juda foydali.Ismaloq 100 dan ziyod fitokimyoviy moddalar, fitoadaptogenlar, karotinoidlar, fenol birikmalar manbai. Bu esa aterosklerozning oldini olishda muhim ahamiyatga ega.Ismaloqda rubiskolinlar kabi noyob moddalar mavjud. Ular opioid peptidlar bo'lib, tarkibiga ko'ra odam miyasiga ishlab chiqariladigan peptidlarga o'xshash. Tadqiqotlar shuni ko'rsatyaptiki, mazkur modda bosh miya to'qimalari himoyasini ta'minlab, xotirani yaxshilaydi Anemiyani davolaydi va immunitetni yaxshilaydiIsmaloqda katta miqdorda mineral tuzlar (birinchi navbatda temir birikmalari), shuningdek, ko‘pgina vitaminlar (A, V, R, С, RR, D) va turli mikroelementlar, oqsil, yod bor. Ayniqsa. anemiyaga chalinganlarga bu ko‘kat juda foydali.Qish bo‘yi vitamin tanqisligidan qiynalgan organizm ismaloq orqali kerakli moddalarni oladi. Ismaloqning foydalari:— immunitetni yaxshilaydi;— tomirlarni mustahkamlaydi;— oshqozon osti bezi faoliyatiga yordam beradi;— gipertoniyaning oldini olishga xizmat qiladi;— yengil surgi ta’siri ko‘rsatadi;— hujayralarning qarishini sekinlashtiradi.Bundan tashqari, asab faoliyati buzilgan va qattiq toliqqan kishilarga ham ismaloqning foydasi katta.QabziyatdaIch yaxshi yurishmagan va qorin dam bo‘lgan mahallarda 10 gramm ismaloq bargini bir stakan suvda qaynatib, ichilsa, ichaklar ishi ancha ravonlashib, qorin damligi kamayadi.Milklar yallig‘lanishida og‘izni, bodomsimon bez og‘riganda tomoqni ismaloqning yangi olingan suvi bilan chayqash foyda beradi.Ismaloq bargining qaynatmasi asab tizimi faoliyati buzilganda tinchlantiruvchi vosita sifatida ichib turiladi. Qaynatma tayyorlash uchun 1 osh qoshiq to‘g‘ralgan ismaloq 200 gramm suvda 10 daqiqa qaynatiladi va 1 soat tindirib qo‘yiladi. Suzib olib, kuniga 3 mahal yarim piyoladan ichib turiladi.Ismaloqni bolalarga ko‘p bermagan ma’qul. Chunki uning tarkibida shovul kislota ko‘p bo‘lib, buyrak, jigar, o‘n ikki barmoq ichak va o‘t pufagi faoliyatini salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Mazkur a’zolari kasallangan bemorlar ham uni iste’mol qilishdan tiyilishlari lozim.Ismaloqning qari barglariga, ayniqsa, shovul kislotasi ko‘p bo‘ladi, shuning uchun yangi barglarini ishlatish kerak. Qolaversa, uni ko‘p saqlab bo‘lmaydi, aks holda tarkibida organizm uchun zararli tuzlar ko‘payib ketadi.Jag‘-jag‘ qon bosimini tushirishdaOrganizmga kerakli bo‘lgan biologik faol moddalarni erta bahorda o‘sib chiqqan o‘simliklarning yosh barglaridan, shu jumladan jag‘-jag‘ bargidan olish mumkin. Jag‘-jag‘ ishtaha ochadi, me’da shirasini ajralishini yaxshilaydi, yengil surgi va o‘t haydash ta’siriga ega. Jag‘-jag‘ urug‘i xantal (gorchitsa) va qalampir o‘rnida ziravor sifatida ovqatga ishlatiladi. Yer ustki qismi tarkibida qandlar, flavonoidlar (diosmin va boshqalar), organik (limon, olma, fumar, vino) kislotalar, efir moyi, saponinlar, vitamin С, V2 va K, karotin, inozit, xolin, atsetilxolin, oshlovchi va boshqa moddalar bor. Urug‘i o‘z tarkibida 28 foizgacha yog‘ va oz miqdorda siningrin glikozidi saqlaydi.Tabobatda qo‘llanilishiJag‘-jag‘ asosan turli qon oqishlarda (bachadon, me’da, o‘pka, buyrak, burundan va yaralardan qon oqqanda, bavosil kasalligida) ishlatiladi. Yaralardan, shilingan joydan va burundan qon oqishini to‘xtatish uchun yangi yig‘ilgan bargni ezib, qon oqqan joyga qo‘yiladi. O‘simlik damlamasi ichdan qon oqishini to‘xtatadi. Buning uchun hamda isitma va ich ketganda damlamani ichishga beriladi. Tarkibida xolin va atsetilxolin bo‘lgani uchun jag‘-jag‘ qon bosimini pasaytirish – gipotenziv, vitamin K bo‘lgani uchun qon ivishini tezlatish, natijada qon oqishini to‘xtatish ta’siriga ega. Shuning uchun jag‘-jag‘ o‘simligidan tayyorlangan damlama va suyuq ekstrakt ilmiy tibbiyotda qon oqishini to‘xtatuvchi vosita sifatida akusherlik (tuqqandan so‘nggi qon oqishni to‘xtatish uchun) va ginekologik (kuchli va uzoq hayz ko‘rishda) amaliyotida qo‘llaniladi.Yallig’lanishga qarshi Jag’-jag’ning yallig’lanishni kamaytiradigan flavonoidlar va taninlar mavjud. Shuning uchun u og’riq, shish va qizarish kabi yallig’lanish holatlarini davolashga yordam beradi.Qon ketgandaJag’-jag’ning biriktiruvchi xususiyatlari tufayli yaralarni davolashda ishlatiladi. Bundan tashqari, hayz ko’rganda ko’p miqdorda qon ketishida ham foydalanish mumkin.Teri salomatligidaJag’-jag’ terining sog’lom bo’lishiga yordam beradigan antioksidantlar va antimikrobiyal ingredientlar mavjud. Shuning uchun u akne, ekzema va boshqa teri kasalliklarini davolash uchun ishlatilishi mumkin.Ovqat hazm qilish salomatligida Jag’-jag’ ovqat hazm qilish tizimining sog’lig’ini yaxshilaydigan tanninlar mavjud. Ushbu birikmalar ichaklarni tartibga solishga yordam beradi va ich qotishi yoki diareya kabi muammolarni bartaraf etishga yordam beradi.Jag’-jag’ juda ko’p turli xil usullarda ishlatilishi mumkin va uning afzalliklarini hisobga olgan holda, dorivor yoki kosmetik maqsadlarda ishlatiladigan ko’plab mahsulotlarga kiritilishi mumkin. Biroq, agar siz jag’-jag’dan foydalanishdan xavotirda bo’lsangiz yoki sog’lig’ingiz bilan bog’liq muammolar mavjud bo’lsa, avvalo sog’liqni saqlash mutaxassisi bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
Bedana tuxumi tarkibiBitta tuxumning tarkibi bir hovuch dorilar va oziq-ovqat qo’shimchalarini o’rnini bosishi mumkin. U quyidagilarni o’z ichiga oladi:Vitaminlar: A, B1, B2, B9;Interferon va selen;Kaliy va temir;Kalsiy va natriy;Magniy va glitsin;Aminokislotalar: lizin, arginin, triptofan.Bedana tuxumlari kamdan-kam hollarda salmonella bilan zararlanadi, chunki bedanalar yuqori tana harorati tufyali bakteriyalarga chidamliroq hisoblanadi, tuxum qobig’i esa tovuq tuxumidan ko’ra mustahkamroqdir.Odatda biz bedana tuxumini oddiy qabul qilamiz, sotuvda tovuq tuxumi bo‘lmaganda ularni sotib olamiz. Kamdan kam odam bedana tuxumining qanday foydali ekanligidan xabardor. Vaholanki, ularning inson salomatligi uchun foydasi tovuq tuxuminikiga qaraganda ancha ko‘proq.Salomatlik va go‘zallik uchun bedana tuxumlariBedana tuxumining kasalliklar bilan muvaffaqiyatli kurashadigan bir nechta asosiy yo‘nalishlari mavjud. Albatta, dori-darmonlarni qabul qilmasdan, faqat tuxumni iste’mol qilish to‘g‘ri emas, ammo bu kasallik bilan kurashayotgan organizm uchun katta yordamdir:Bedana tuxumini iste’mol qiladigan xoletsistitli bemorlarda og‘izda doimiy achchiq ta’m va o‘ng tarafda og‘riq yo‘qoladi;Gipertoniya, qandli diabet, sil, anemiya va bronxial astmani davolashda tuxum kurs shaklida 120 dan 250 donagacha “tayinlanadi”;Metabolizmni normallashtirish va qon aylanishini rag‘batlantirish uchun bedana tuxumidan iste’mol qilish tavsiya etiladi: bolalar uchun yoshga qarab — 2-6 dona, kattalar uchun — kuniga 4-6 dona;Bedana tuxumi ayniqsa keksa odamlar uchun foydali. Muntazam ravishda bedana tuxumini iste’mol qiladigan keksa odamlarda bo‘g‘imlardagi og‘riqlar ikki oydan keyin yo‘qoladi, eshitish va ko'rish yaxshilanadi;Bedana tuxumlari homilador ayollarning ratsionida bo‘lishi kerak — u toksikozni yengillashtiradi va homiladorlik davrini osonlashtiradi;Bedana tuxumini iste’mol qilganda gastrit (oshqozon yarasi) va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi, shuningdek, pankreatitni davolashda kutilgan natijalar beradi;Bolalar va kattalarni klinik oziqlantirishda, birinchi navbatda ekologik noqulay hududlarda bedana tuxumidan foydalanish maqsadga muvofiqdir;Kuniga ikkita tuxum iste’mol qiladigan bola yaxshi rivojlanadi va kamdan kam hollarda shamollaydi, ko‘rish qobiliyati yaxshilanadi, u raxit va tishlarning noto‘g‘ri o‘sishi kabi holatlar kuzatilmaydi.Bundan tashqari, bedana tuxumini iste’mol qilganda soch, teri va tirnoqlarning holati sezilarli darajada yaxshilanadi.Bedana tuxumining foydalariQovurish va qaynatish vaqtida foydali moddalarning bir qismi parchalanib ketadi, shu sababli eng yuqori foyda xom tuxumlarga tegishli deya hisoblanadi.Uning tarkibida bir guruh antioksidantlar mavjud bo’lib, u hujayralarni og’ir metall tuzlaridan himoya qiladi. Ular shish paydo bo’lishi xavfini ham kamaytiradi.Homiladorlar uchunHomilador ayol injiqlik, hafachanlik va kutilmaganliklar bilan ajralib turadi. Bunday xatti-harakatlar vaziyatni suiiste’mol qilish emas, balki B guruhi vitaminlarining yetishmasligi natijasi hisoblanadi. Bedana tuxumi B vitaminiga boy bo’lib, muntazam ravishda iste’mol qilinganda ayolning hissiy holatini me’yorlashtiradi.Foliy kislotasi embrionning rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi, rivojlanayotgan organizmda a’zolarning to’g’ri joylashishiga yordam beradi. Bu homila tushishi xavfini pasaytiradi va bachadon tonusini bartaraf etadi.Anemiya homilador ayollarda yana bir keng tarqalgan holatdir. Bedana tuxumi gemoglobin miqdorini oshiradi va bu muammolarni oldini oladi, chunki u temirga boy hisoblanadi.Bedana tuxumining zararli xususiyatlariAfsuski, hammaga birday mos keladigan noyob mahsulot yo‘q. Bedana tuxumi haqida ham shunday deyish mumkin. Quyidagi holatlarda bedana tuxumi tavsiya etilmaydi:Allergik reaksiyalar (ayniqsa, yosh bolalarda kuzatilsa);Jigar bilan bog‘liq muammolarda;Haddan tashqari ko‘p iste’mol qilish.Sotib olayotganda nihoyatda ehtiyot bo‘ling! Har doim qutini ochib ko‘ring! Birinchidan, yopiq qutida siz singan, darz ketgan tuxumni sezmaysiz. Bedana tuxumining qobig‘i tovuqniki kabi mustahkam emas. Ikkinchidan, bedana tuxumi eskirgan bo‘lishi mumkin. Shuning uchun qadoqdagi amal qilish muddatini diqqat bilan ko‘zdan kechiring va qo‘llaringizda tuxumni “o‘lchashga” harakat qiling: yangi tuxum og‘irgina, taxminan kamida 12 gramm, eskirgan tuxumlar esa xasdek yengil bo‘ladi.Immunitetni oshirishdaAgar hujayralarda erkin radikallar ta’siri ostida qaytarilmas jarayonlar boshlansa, bedananing tuxumi antigenlarni dastlabki bosqichda parchalab yuboradi.Bolalar uchunHar bir yapon o’quvchining nonushtasida bedona tuxumi mavjud. Mahsulot bolalar asab tizimini mustahkamlaydi va aqliy qobiliyatini oshiradi.Ta’sirchanlikni bartaraf qilishMahsulotning bolalar uchun foydasi — glitsin mavjudligida. Bola organizmida hayotiy jarayonlar tufayli fenollar hosil bo’ladi. Agar bu moddalar organizmdan chiqarilmasa, ular to’planib, bola injiq bo’lib qoladi. Aminosirka kislotasi — glitsinning uchun boshqa nomlanishi, fenollarni bog’laydi va ularni organizmdan chiqaradi. Glitsin orqa miya nerv oxirlari va bosh miyaning normal ishlashi uchun zarur.Qon tomirlarini mustahkamlashdaDietologlar tovuq tuxumida o’rtacha 570 mg xolesterin mavjudligi tufayli uning o’rniga bedana tuxumini afzal bilishadi. Bedana tuxumida ham xolesterin mavjud va u o’rtacha 600 mg`ni tashkil etadi, biroq u lesitin bilan neytrallashtiriligan bo’ladi.Tovuq tuxumlarida esa lesitin yo’q. Xolesterin letsitin bilan birgalikda bo’lganda yurakka zarar yetkazmaydi, balki qon tomirlarini mustahkamlaydi.To’qimalarning yangilanishiga yordam berishdaInterferon jarohatlarning bitishi va to’qimalarning tiklanishini tezlashtiradi, shuning uchun ushbu mahsulot oshqozon-ichak traktida yaralari bo’lgan bemorlarda zararlangan to’qimalarni tiklash uchun foydalidir.Ko’z nurini yaxshilaydiVitamin A ko’rish o’tkirligini oshiradi, kaltsiy suyaklarni mustahkamlaydi. Hafta davomida bir nechta tuxum iste’mol qilib turish — immunitet zaifligi va tez-tez shamollashlarga qarshi yordam beradi.Ayollar uchunMahsulot soch va teri uchun zarur bo’lgan A vitaminiga boy. Ular gormonal fonni muvozanatga keltiradi, shu sababli, mioma, mastopatiya va bachadon poliplarini oldini olish uchun vositalar ro’yxatidan joy egallaydi.Ozish uchun parhezda uni faqat och qoringa iste’mol qilish kerak. Bu holda uning foydali tomoni — past kaloriya saqlagan holda oziq moddalariga boyligi. Bitta bedana tuxumining energetik qiymati o’rtacha 15 kkal`ni tashkil etadi.Erkaklar uchunBedana tuxumlari «erkaklar uchun mahsulot» guruhiga kiradi. Mahsulot normal erektil funktsiya uchun zarur bo’lgan oqsil va aminokislotalarga boy.Tuxumlar erkaklarning chidamliligini oshiradi. Lesitin xolesteringa qon tomirlarida tiqilib qolishga to’sqinlik qiladi, shuning uchun erkak jinsiy a’zolarida qon oqimi yaxshilanadi va jinsiy ehtiros tezroq uyg’onadi.Bu mahsulotning erkaklar uchun foydasini birinchi bo’lib nemis olimlari sezishgan. Germaniyada erkaklar an’anaviy ravishda nonushta qilish uchun 3-4 ta tuxum iste’mol qilishadi. Nemislar impotentsiyadan kamroq aziyat chekadi va keksa yoshgacha jinsiy salomatlikni saqlab qolishadi.Qanday ko'rinishda iste'mol qilgan yaxshiIdeal holda, bedana tuxumlari xomligicha och qoringa iste’mol qilinadi, lekin kelib chiqishni shubhali bo’lsa, mahsulotga issiqlik bilan ishlov berish yaxshiroq.Bunday tuxumlar 1-2 daqiqa qaynatilganda tayyor bo’ladi, yaxshilab pishishi uchun esa 5 daqiqa. Bundan ortiq vaqt davomida pishirish tavsiya etilmaydi, aks holda foydali moddalar va aminokislotalar o’z xususiyatlarini yo’qotadi.
XurmoXurmo — mazali va foydali meva. Xurmoda ham ko’pgina mevalarda bo’lgani kabi beta-karotin ko‘rinishidagi A vitamini bisyor. 100 gramm xurmodan organizm ushbu muhim elementlarning kunlik 12 foizini olish mumkin.Kayfiyatni ko‘taradiXurmoning tarkibida monosaxaridlar: glyukoza va fruktozalar ko‘p bo‘lgani uchun u shirin. Va bu shakarning eng foydali turidir. U yurakni mustahkamlaydi va kayfiyatni ko‘taradi, qomatga esa saxarozadek kuchli ta’sir ko‘rsatmaydi.A vitamini – kuchli antioksidant bo‘lib, hujayralarni erkin radikallardan himoya qiladi, qarish jarayonini sekinlashtirib, saraton rivojlanishi ehtimolini kamaytiradi. Turkiyada jannat mevasi yoki Trabzon xurmosi deb ataladigan ushbu meva yapon xurmosi yoki O'rta yer dengizi xurmosi kabi nomlar bilan ham ataladi.Xurmo vitaminlar, minerallar va antioksidantlarga boy bo'lib, ularning har biri salomatlik uchun muhim foyda keltiradi. Masalan, S vitamini immunitet tizimini qo'llab-quvvatlaydi va yurak kasalliklaridan himoya qiladi. Quritilgan xurmoning foydalari xo’l mevasi bilan bir xil. Bu yangi yoki quritilgan bo'lishidan qat'i nazar, me'yorida iste'mol qilinishi kerak bo'lgan meva hisoblanadi.Xurmoning yuzlab navlari bor va u kuz mavsumida terib olinadi. Qish boshigacha do‘konlarni rangga bo‘yab turuvchi meva xom va qotib qolganda sarg‘ayib, pishib yetganda yumshab, to‘q sariq rangga aylanadi.Xurmoda eriydigan xun tolasi ham ko'p bo'lib, u uglevodlarning hazm bo'lishini sekinlashtiradi va qon shakarining keskin ko'tarilishini oldini oladi.Immunitetni mustahkamlaydiXurmo o‘z tarkibidagi yana bir antioksidant bilan maqtanishi mumkin. Bu C vitamini — hammaga ma’lum bo‘lgan immunitet himoyachisi. Mevaning 100 grammida shamollash va grippning oldini olishda yordam beruvchi bu vitamin kunlik me’yorining 10 foizi mavjud.Ko'z salomatligini himoya qiladi A vitamini ko'z salomatligi uchun muhim vitamindir. A vitamini shox pardani va ko'zning miya bilan aloqasini himoya qiladi. Xurmo ko'p miqdorda A vitaminini o'z ichiga oladi. Bitta xurmo A vitaminiga bo'lgan kunlik ehtiyojning yarmidan ko'pini qondiradi.Xurmo ko'zlaringizni sog'lom saqlashga yordam beradi.Shuningdek, uning po'stlog'i ko'z kasalliklaridan himoya qilish uchun zarur bo'lgan luteinga boy hisoblanadi.Ovqat hazm qilish tizimini yaxshilaydi.Xurmo tarkibida B6 vitamini mavjud. Bu gaz, shishlik va ich qotishi kabi shikoyatlaringiz uchun foydali bo'lishi mumkin. Bundan tashqari, xurmo tarkibidagi tolalar ichaklarning to'g'ri ishlashi uchun florani muvozanatlashga yordam beradi.Yurak kasalliklariga qarshi samaralidir.Antioksidantlarga boy xurmolarni iste'mol qilish surunkali kasalliklar xavfini kamaytirishga yordam beradi. Qondagi yomon xolesterin (LDL) darajasini pasaytirishda samarali..Xurmo qon tomirlarini toza saqlashga yordam beradi va yurak kasalliklari xavfini kamaytiradi. Aterosklerozni oldini olishda (ateroskleroz) samaralidir.Saratonga qarshi kurashish xususiyatiga ega.Xurmo juda ko‘p miqdordagi saratonga qarshi moddalarni o‘z ichiga oladi. Ular organizmni hujayra metabolizmining qo‘shimcha mahsuloti bo‘lgan va sog‘lom hujayralarni mutatsiyaga olib keladigan erkin radikallardan himoya qiladi. Natijada, zararlangan to‘qimalar hududida o‘simta paydo bo‘ladi. Xurmoning bir qismi bo'lgan antioksidantlar bu xavfli jarayonlarning oldini oladi va to‘xtatadi. Xurmoda ko‘p miqdorda mavjud bo‘lgan fenolik birikmalar, A va C vitaminlari saraton kasalligidan samarali himoyalanish uchun juda muhimdir.Qandli diabetga chalinganlarXurmo diabetning ikkinchi turida man etilmaydi. Biroq kuniga bittadan ortiq xurmo iste'mol qilish tavsiya etilmaydi. Mevani ratsionga asta-sekin, bir bo‘lakdan kiritish lozim bo‘ladi.Xurmo tarkibidagi shakarga turli kishilarning organizmi turlicha reaksiya ko’rsatishi mumkin. Shuning uchun qandli diabetga chalingan kishilar shifokor bilan maslahatlashishlari lozim.Terini davolaydiXurmo ajinlarni yo’qotadi va keksayganda paydo bo’ladigan dog'larni kechiktirishga yordam beradi.HomiladorlarXurmoni homiladorlikda yeyish mumkin. Biroq undagi shakar va taninlar miqdorini yodda tutish kerak. U yuqorida aytilganidek, ortiqcha vazn va ich qotishga sabab bo‘lishi mumkin.Biroq homiladorlar uchun xurmoning foydasi ehtimoldagi kutilmagan effektlarni “yopib yuboradi”. Agar kuniga bir-ikki meva iste'mol qilinsa, mikroelementlarga boy xurmo mevasi onaga ham, bolaga ham foyda keltiradi.Ko‘krak suti bilan oziqlantirayotgan onalar xurmo boshqa istalgan meva kabi bolada allergiya holati kuzatilishiga sabab bo‘lishi mumkinligini yodda tutishlari lozim.Qandli diabetni oldini oladi va asoratlar xavfini kamaytiradi.Xurmo postlog’i diabetga qarshi va antioksidant xususiyatlarga ega ekanligi isbotlangan faol moddalarni o'z ichiga oladi. Qandli diabetning boshlanishi hamda kasallikdan kelib chiqqan uzoq muddatli sog'liq asoratlarida samaralidir.Yallig'lanishni kamaytirishga yordam berishi mumkinXurmo kuchli antioksidant S vitaminining ajoyib manbaidir. S vitamini hujayralarni erkin radikallar ta'siridan kelib chiqadigan zararlardan himoya qilishga yordam beradi va organizmdagi yallig'lanishga qarshi kurashadi.Muskul salomatligini yaxshilashi mumkinUlar bo'g'imlarning sog'lig'iga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, chunki ular tanadagi yallig'lanishni kamaytiradi, shuningdek, bo'g'imlardagi og'riqlardan himoya qiladi.Xurmoning zarlariQabziyatga sabab bo‘ladiXurmo tarkibida tanin moddasining ko‘pligi qabziyatni keltirib chiqarishi mumkin. Xurmoni bir necha yillar davomida muntazam ravishda haddan tashqari ko‘p iste’mol qilish me’da ichida bezoarlar — to‘liq hazm bo‘lmagan moddalardan tashkil topgan qattiq sharchalarning paydo bo‘lishiga olib keladi.Terining sarg‘ayishiga sabab bo‘lishi mumkinOrganizmda beta-karotinning haddan tashqari ko‘p miqdori ayniqsa bolalarda terining sarg‘ayishiga olib kelishi mumkin. Albatta, bu holat salomatlik uchun xavf tug‘dirmaydi.Qancha xurmo yeyish mumkin?Shuning uchun xurmoni me’yorida iste’mol qilish kerak. Katta yoshdagi sog‘lom odamlarga bir kunda to‘rt donagacha xurmo mevasini yeyish tavsiya qilinadi.Xurmoning salbiy samaralarini kamaytirish uchun faqat pishgan mevalarni yeng, chunki ularda taninlar kamroq.Qabziyatni keltirib chiqaruvchi taninlar sababli uch yoshgacha bolalarning xurmo yeyishi mumkin emas.
Qishmavsumida ko'proq qanday taomlar iste'mol qilinadi?Qish mavsumida ovqatlanish immunitetni saqlash va tanadagi issiqlikni saqlashga qaratilgan bo‘lishi kerak. Bu haqda diyetolog Irina Pisareva «Vechernyaya Moskva» nashriga bergan intervyusida o‘z tavsiyalarini aytib o‘tdi.Sovuq mavsumda yarim tayyor mahsulotlar va fastfudlarni iste’mol qilishdan voz kechish kerak. Ular immunitet tizimini buzadi. Buning o‘rniga mavsumiy mahsulotlarga ustunlik berish yaxshidir.«Qishda xurmo, behi va turp tanani vitaminlar bilan to‘yintirishga yordam beradi. Ular metabolizmni sekinlashtirmaydi»,— deya ta’kidlagan Shifokor..Imkon boricha non mahsulotlari, sut, makaron, kartoshka, qayta ishlangan jo‘xori uni yormalari, maydalangan guruch, kraxmal va jelatinli oziq-ovqatlardan voz kechish yoki hech bo‘lmaganda foydalanishni kamaytirishga harakat qilish zarur. Sababi bu kabi mahsulotlar imunitetni susaytirib, kasalliklarga chalinishga moyil qilib qo‘yadi.Tuzlangan karam va muzlatilgan rezavorlar kabi C vitaminiga boy ovqatlar salomatlikni saqlashga yordam beradi.Diyetolog, shuningdek, qishda kunlik kaloriya iste’molini cheklamaslikka chaqirgan. Shunda tana sovuq havo bo‘lishiga qaramasdan tanada issiqlik hosil qilish uchun kuchga ega bo‘ladi. Bunga tarkibida omega yog‘ kislotalari (baliq, avakado, zaytun moyi, yong‘oq) bo‘lgan ovqatlar kiradi.Ichimliklar orasida o‘simlik choyi va infuziyalariga, shuningdek, yangi siqilgan sharbatlarga ustunlik berish kerak.Qishda to'g'ri ovqatlanish 6 ta foydali maslahatAgar qishda sizni shamollash va ortiqcha kaloriyalar bezovta qilmasligini istasangiz, unda to’g’ri ovqatlanishga rioya qilishingizni tavsiya etamiz.Qish mavsumida ovqatlanish ratsioniga e’tibor qaratish muhim. Chunki iqlim o’zgarishi unga ta’sir qilmay qolmaydi va buning oqibatida siz o’zingizni yomon his eta boshlaysiz.Baxtga qarshi odatda erinchoqligimiz tufayli, ko’proq tez tayyor bo’ladigan (yoki pishirishni talab etmaydigan) taomlarni iste’mol qilamiz. Keyin esa – soch to’kilishi, teri qurishiga qishni aybdor qilamiz. Keling, birgalikda yomon odatlardan xalos bo’lish uchun, yaxshilarini odat qilib olamiz.1.Kuningizni to’g’ri boshlangKunni to’g’ri nonushta bilan boshlash eng muhim vazifalardan biridir. Siz uchun ikki xil nonushta turini taqdim etamiz. (Va albatta retseptlar bilan birga).Bo’tqa – eng foydali nonushtalardan biri bo’lib, organizimingizni ozuqlantiradi.Salat – hazm qilish jarayonini tezlashtirish uchun eng maqul nonushta bo’lib, erta tongdan organizmingiz uchun kerakli bo’lgan vitaminlarni olishga yordam beradi.2.Mavsumiy mahsulotlarni ko’proq iste’mol qilingQishda mavsumiy mahsulotlarni iste’mol qilgan yaxshiroq. Chunki ularning ko’pida C vitamini (immunitet oshirishda yordam beradi) va foliy kislotasi (yurak-qon tomir, asab va reproduktiv tizimlarning ishiga foydali ta’sir ko’rsatadi) bor. Ushbu mahsulotlarni har kunlik taomnomangizga qo’shib qo’ying:Xurmo – sovuqda aynimaydigan yagona meva. Tabiiy antioksidant bo’lgan beta-karotin ushbu mevaga «quyosh» rangini beradi. Bundan tashqari xurmo A,B va C vitaminlariga boy.Tuzlangan karam – o’zida barcha mahsulotlardan ko’proq C vitaminini saqlaydi. Bundan tashqari, uning tarkibida yurak urishi va qon bosimini normallashtiradigan kaliy mavjud.Zanjabilli choy – metabolizmni tezlashtiradi, ya’ni qishda, dam olish paytida olingan kilogrammlardan xalos bo’lishga yordam beradi.3.Tarkibida rux mavjud bo’lgan mahsulotlarni ko’proq iste’mol qilingQishning sovuq kunlaridi bizga eng keraklisi – bu kuchli immunitet. Rux esa immun tizimini mustahkamlashda juda katta yordamchi (hech bo’lmaganda rux shamollashda albatta yordam beradi). Tarkibida rux moddasi bolgan mahsulotlar ro’yhatini o’zingizga saqlab qo’ying.Yasmiq, no’xot, loviya, kedr yong’oqlari, achchiq shokolad, bug’doy kepagi, pistalar, qisqichbaqa.4.Faqat o’simlik yo’g’laridan foydalaningYog’ sovuq havoda isinishga yordam berishini barchamiz bilamiz, ammo boshqa tomondan, hayvonlarning yog’lari qon tomirlari uchun zararli ekanligini tushunamiz. Bunday qiyin vazifani qanday hal qilish mumkin? Faqatgina hayvonlarning yog’larini o’simlik yog’lari bilan almashtiring. Masalan, siz turli xil o’simlik moylarining aralashmasini sotib olishingiz va salatlar yoki taomlar tayyorlashda ishlatishingiz mumkin.5.Taomnomangizga baliq, tuxum va pishloq qo’shingHar bir insonning mushaklari oqsilga muhtoj. Oqsil yetishmasligi esa tanadagi kuch miqdorini pasayishiga olib keladi. Shunday qilib, qizil ikra, sut, tuxum, qattiq pishloq, tabiiy yogurt va yong’oqlar – oqsilga boy hisoblanadi. Hafta davomida oqsilga boy taomlarni iste’mol qilishga harakat qiling, masalan, ko’katlar bilan pishirilgan baliq.6.Shirinliklardan voz kechingAgar biz yomon kayfiyatda bo’lsak, mazali va yuqori kaloriyali ovqatlar, ko’pincha shokoladlarni iste’mol qilishga shunchalik o’rganib qolganmiz-ki, hatto nosog’lom taom ta’midan zavqlanib, tanamizga zarar keltirayotganimiz haqida o’ylab ham ko’rmaymiz.Shuning uchun, biron bir shirin narsa iste’mol qilmoqchi bo’lsangiz, o’zingizni ko’proq to’yimli ovqatlar bilan chalg’iting.Har doim sog’lig’ingiz haqida qayg’uring va to’g’ri ovqatlanishning asosiy qoidalariga rioya qilishga harakat qiling.
Homiladorlik davrida sog'lom ovqatlanish siz va chaqalog'ingiz uchun foydalidirHomiladorlik vaqtida sizning va chaqalog'ingizning sog'lig uchun qo'shimcha 300 kaloriya kerak. Siz nima yeysiz va ichasiz - bu chaqalog'ingiz uchun asosiy oziqlanish manba shuning uchun muvozanatli va sog'lom ovqatlanishn saqlashga harakat qiling. vitamin D sog'lom suyaklar va tishlar uchunfoliy kislotasi umurtqa pog'onasi rivojlanishiga yordam beraditemir qizil qon hujayralari rivojlanishiomega 3 yog' kislotasi bolaning miyasi va ko'zi rivojlanishini yaxshilaydikalsiy sog'lom suyaklar va tishlarSog`lom homiladorlik va sog'lom bola uchun sizga nafaqat kaloriya, balki vitaminlar, temir, kaltsiy va boshqa muhin minerallar va ozuqa moddalari ham kerak. Ortiqcha ovqatlanishdan saqlaning, aksincha, sog'lom va muvozanatli ovqatlanishga e'tibor qarating Balansli va sog'lom ovqatlanish nima? "Muvozanatli va sog'lom ovqatlanish ozuqaviy moddalar bilan ta'minlaydi kabi turli xil oziq-ovqatlardan to'g'ri nisbatlarda" Homiladorlik paytida vazinni qanday boshqarish kerak?Homiladorlik vaqtida siz kuniga qo'shimcha kaloriyalarni iste'mol qilishingiz kerak. Demak, to'yimli dietaga ma'lum ehtiyoj bor. Ammo bir vaqtning o'zida juda ko'p ovqat iste'mol qilsangiz, zararli bo'lishi mumkin bolgan ortiqcha vazn ehtimoli bor. Ortiqcha vaznga ega bo'lgan homilador ayollar bel ogrigi, oyoq ogrigi, charchoq, qon bosimi va diabet kabi sog'liq muammolariga duch kelishlari mumkin. Ayol homiladorlik davrida 25 dan 35 funtgacha (11,5 dan 16 kilogrammgacha) ortishi kerak, ya'ni. 1. 1-trimestrda 1-2 kg 2. 1.5. 2 trimestrda oyiga 2 kg 3. 1,5 - 2 kg. 3-trimestrdagi oy Homiladorlik vaqtida vaznni nazorat qilish usullari qanday? Barcha oziq-ovqat guruhidan yaxshi muvozanatli ovqat iste'mol qiling Ko'proq sabzavot va mevalarni iste'mol qiling Shifokor tavsiya qilganidek muntazam ravishda mashq qiling Haddan tashqari issiqlikdan saqlaning, ovqatlanish, yog/ sariyog' va yuqori kaloriyali shakarli ovqatlardan saqlaning. I
